Një plan i Mbretërisë së Bashkuar për të dërguar azilkërkuesit e refuzuar në “qendrat e kthimit” në vendet e treta tregon se Britania pas Brexit është “në një situatë shumë të errët”, tha kryeministri i Shqipërisë.
Në intervistën e tij të parë me median ndërkombëtare ‘The Guardian’ që kur udhëhoqi partinë e tij socialiste në një mandat të katërt historik në detyrë, Edi Rama tha se ideja që Mbretëria e Bashkuar dëshiron të “kërkojë vende për të braktisur emigrantët” do të kishte qenë e pakonceptueshme një dekadë më parë.
Por kjo ishte në përputhje me ndryshimin në diskursin publik në Britani që nga Brexit, në të cilin “krejtësisht e papranueshme, krejtësisht qesharake, krejtësisht e turpshme” ishte bërë normale, tha ai.
E njoftuar muajin e kaluar nga Keir Starmer gjatë një vizite në shtetin ballkanik, skema e “qendrave të kthimit” do të përfshijë qendra në një vend të tretë që përpunojnë kërkesat e njerëzve të cilëve u është refuzuar azil dhe të cilët kanë shteruar rrugët ligjore në Mbretërinë e Bashkuar.
“Është një nga ato gjëra që 10 vjet më parë thjesht nuk do të kishte qenë e imagjinueshme… që Britania të kërkonte vende për të larguar emigrantët”, tha Rama nga Tirana, kryeqyteti i Shqipërisë.
“Fakti që sot nuk është thjesht e imagjinueshme, por po ndodh, nuk është për shkak të Keir Starmer ose [Rishi] Sunak që bëjnë diçka të skandalshme; është për shkak se vendi është në një situate shumë të errët.”
Rama, i cili është i njohur për pikëpamjet e tij të hapura, shprehu zhgënjim për nivelin e diskursit publik në Mbretërinë e Bashkuar.
“Tetëdhjetë përqind e gjërave që thuhen, ose shkruhen, ose pranohen si pjesë normale e diskursit në Britaninë e sotme janë gjëra që [para Brexit] do të kishin qenë krejtësisht të papranueshme, krejtësisht qesharake, krejtësisht të turpshme”, tha ai.
Nën qeveritë e mëparshme të Partisë Konservatore, marrëdhëniet midis Mbretërisë së Bashkuar dhe Shqipërisë u bënë gjithnjë e më të tendosura, të lëna në hije nga kalimet me anije dhe akuzat për emigrantë të paligjshëm shqiptarë që “pushtonin” brigjet britanike.
Vizita e Starmer në maj – e para ndonjëherë nga një kryeministër britanik – kishte për qëllim vendosjen e marrëdhënieve dypalëshe në një bazë të re. Ndërsa ishte në Tiranë, udhëheqësi i Partisë Laburiste tha se bisedimet ishin duke u zhvilluar “me një numër vendesh” për të ngritur qendrat. Por, në një veprim të parë si një qortim i butë për mysafirin e tij, Rama tha në një konferencë të përbashkët për shtyp se Shqipëria nuk do të merrte pjesë në skemë.
Duke kërkuar të sqaronte situatën në intervistë, Rama tha se Starmer, një “person shumë i mirë dhe i këndshëm”, as nuk e kishte bërë kërkesën publikisht dhe as nuk ishte udhëheqësi i parë britanik që e kishte hapur privatisht këtë temë. Rama tha se përgjigjja e tij kishte qenë gjithmonë e njëjtë: “Kam qenë i qartë për këtë që kur Boris Johnson ma kërkoi dhe Rishi ma kërkoi… Gjithmonë kam thënë jo.”
Fakti që Shqipëria kishte rënë dakord më parë për një skemë të ngjashme me kryeministren e Italisë, Giorgia Meloni, ishte i ndryshëm për shkak të “marrëdhënies shumë të veçantë” që kishin të dy vendet.
Kjo marrëveshje, e cila parashikonte kapjen e njerëzve në det dhe dërgimin e shumicës së tyre jo në Itali, por në një qendër pritjeje në Shqipëri për përpunimin e kërkesave të tyre për azil, deri më tani është penguar nga kundërshtime ligjore.
Që nga dita kur regjimi brutal stalinist i Shqipërisë u shemb në vitin 1991, Italia i kishte qëndruar pranë vendit të tij, tha Rama. Si rezultat, bashkatdhetarët e tij kishin “një pikë të dobët” për Romën.
“Praktikisht ne jemi një vend i përbërë nga dy vende të pavarura… Italia ka qenë aty për ne në çdo moment të errët dhe situatë të vështirë që nga dita kur dolëm nga ferri i të qenit Koreja e Veriut e Evropës”, shtoi ai. “[Ne] kemi një pikë të dobët për Italinë, kështu që kur Italia na kërkon diçka, ne themi po, pikë.”
Qëndrimi i Ramës përkon me një besim të rigjetur, ndërsa vendi i vogël, ndër shtetet më të varfra të Evropës, bën hapa dikur të paimagjinueshëm drejt anëtarësimit në BE. Me një ndryshim dramatik të ritmit dhe tonit që ai ia atribuon “frymës së re të shtyrë nga gjeopolitika” të politikëbërësve evropianë që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia, negociatat e pranimit janë përshpejtuar ndërsa Brukseli më në fund kërkon të përqafojë Ballkanin Perëndimor.
Rajoni është parë prej kohësh nga Moska si një vend që bie në sferën e ndikimit të Rusisë. Rama, i cili mbush 60 vjeç në korrik, e drejtoi fushatën e tij zgjedhore me premtimin se do të ecte përpara me ndjekjen e anëtarësimit në BE. Ai tani beson se negociatat do të përfundojnë deri në vitin 2027 dhe “brenda vitit 2030 do të jemi anëtare e BE-së”. Shqipëria, e cila iu bashkua NATO-s në vitin 2009, ka qenë një kandidate për anëtarësim për më shumë se një dekadë.
“E gjithë qasja ndaj procesit ka ndryshuar në mënyrë dramatike”, tha ai. “Tani ata [BE] janë shumë të etur të ecin përpara… Me agresionin rus gjithçka ndryshoi, kështu që disi edhe Vladimir Putin e bëri këtë, ai e bëri Evropën shumë më të interesuar për bashkimin”.
Ai sheh një efekt të ngjashëm në BE nga banori i ri i Shtëpisë së Bardhë dhe është “100% i bindur se zgjedhja e Donald Trump është një gjë e mirë për Evropën”. Rama tha se fitorja e Trump e nxori Evropën nga plogështia e saj dhe kishte sjellë “një frymë shqetësuese” që i nevojitej botës.
“Mendoj se kur Trump thotë se Zoti e shpëtoi sepse kishte një plan për Amerikën, mendoj se ai thotë vetëm gjysmën e së vërtetës. Zoti e shpëtoi sepse kishte një plan edhe për Evropën, për ta zgjuar Evropën”, tha ai. Më vonë këtë vit, piktori shqiptar i kthyer në kryeministër do të nisë një turne falënderimi për komunitetet e diasporës të cilat, për herë të parë, mundën të votonin në zgjedhjet e muajit të kaluar, duke e ndihmuar të siguronte një fitore dërrmuese. Mendohet se vetëm në Greqi jetojnë më shumë se 500,000 shqiptarë etnikë. Shpresa e Ramës është që ai t’i tërheqë ata përsëri “sepse tani pagat tona janë shumë afër [atyre në] Greqi dhe është shtëpia e saj”.
Por udhëheqësi i partisë socialiste, me gjatësi 2.01 metra, një lojtar basketbolli në rininë e tij, ka edhe kritikët e tij. Akuzat për korrupsion në shoqërinë shqiptare janë të përhapura. Po ashtu, janë edhe akuzat për autoritarizëm në rritje – Rama do të jetë udhëheqësi me mandatin më të gjatë që nga Enver Hoxha, ish-diktatori brutal i vendit – megjithëse akuzat etiketohen si farsë nga admiruesit dhe njerëzit e thjeshtë në Bruksel.
Një ish-ministër i BE-së tha: “Edi është më i madh se jeta. Problemi i tij është se është shumë i madh për vendin e tij dhe unë nuk po i referohem gjatësisë së tij.”
Nëse Shqipëria do të arrinte sukses në përpjekjen e saj për anëtarësim, tha Rama, do të ishte “momenti i duhur dhe më i mrekullueshëm për të kaluar stafetën”. Do të ishte një arritje personale, por gjithashtu “do ta ndihmonte Evropën të ishte më pak e mërzitshme dhe më me diell”.