Karolos Papuljas, një nga politikanët më të njohur të Greqisë pas Luftës së Dytë Botërore, ka qenë një prej të paktit që ideoi, vizionoi dhe konkretizoi shkrirjen e akujve ndërmjet Athinës e Tiranës, pas gjendjes absurde në gatishmëri lufte për mbi 40 vjet.
Në kohën kur Papuljas ishe shef i diplomacisë greke, pjesë e kabinetit të parë të Andreas Papandreut, Shqipëria dhe Greqia kanë pasur relacionet më të mira me njëri-tjetrin, edhe pse në Shqipëri qeveriste një regjim njëpartiak diktatorial.
Në vitin 1984, vizita në Shqipëri e Papuljasit shënoi edhe në mënyrë konkrete një avancim të rëndësishëm, ku u hap edhe pika kufitare e Kakavies, që është edhe sot e kësaj dite, pika më e rëndësishme me fluksin më të madh të kalimit ndërmjet dy vendeve.
Ajo vizitë, e dimrit të vitit 1984, që shkriu marrëdhëniet Tiranë-Athinë, tregohet me mjaft detaje interesante në ditarin e ambasadorit të Shqipërisë në Greqi, Ksenofon Nushi, në ditarin e tij. Pjesë të këtij ditari po botojmë më poshtë në mënyrë ekzkluzive për gazetën TemA.
E hënë,3 Dhjetor 1984
Në oren 9:30 vjen Papuliasi në Gjirokastër. E pritëm në hollin e hotelit. i urova mirë se ardhjen dhe qëndrojmë rreth gjysmë ore në sallen karakteristike të hotelit, ku pimë nga një gote raki dhe nga nje kafe. Kur i thashë Papuliasit, se a të ngrihemi, më tha “kemi ardhur me dy këmbë,prandaj do të ngrihemi, kur të kemi pirë nga dy gota raki”.
Qeshëm. Ia mbushëm edhe një gotë dhe pastaj u nisëm. Duket se është i kënaqur nga pritja. Hipa në makinë me Papuliasin. Gjatë rrugës i shpjegoj vendet ku kalojmë, duke ia ilustruar me ndonjë diçka karakteristike, deri sa shkojmë në Fier.
Në Fier Papuliasin e pret shoku i tij i vegjëlisë, Fuat Boçi (Lipe Shtogu). Patën një takim shumë të ngrohtë midis tyre, të puthura dhe lot. Shkojmë në shtëpinë e Fuatit, ku e pret e gjithë familja e tij. Vajza e martuar është plot gjallëri dhe krijon një atmosferë shumë familjare. Në shtëpinë e Fuatit qëndrojmë mbi gjysmë ore
dhe më pas shkojmë në restorant për të ngrënë dreke. Midis të ftuarve të tjerë ishte edhe zëvendëskryetari i Komitetit Ekzekutiv të Fierit. Dreka ishte shumë e ngrohtë. Gjatë saj Papuliasi më tregoi, se kur ka qenë i vogël, ka jetuar bashkë me Fuatin në Greqi dhe ky i fundit e ka ftuar në korrik në martesën e vajzës së tij.
Nisemi për në Tiranë dhe jemi në hotel “Dajti“ në orën 15:45. Aty Papulias pritet nga shoku Muhamet Kapllani dhe përfaqësues të tjerë të ministrisë tonë. Të dy palët bien dakord që bisedimet të fillojnë në orën 18:00. Shkoj në ministri dhe takohem me Reisin. Më pyet se si e kaluam rrugës dhe për problemet që mund
te diskutojmë. i them se nuk mendoj që Papuliasi do të ngrejë ndonjë problem të veçantë. Di që ka një mesazh të veçantë për shokun Adil Çarçani. Gjithashtu, e informoj Reisin për mendimet që Papuliasi ka shfaqur gjatë rrugës.
Ne oren 18:00 fillojnë bisedimet, Flet Muhameti,e përgjigjet Papuliasi. Është korekt dhe nuk ngre ndonjë gje të veçantë. Për minoritetin grek tha se per ne nuk është problem, pasi minoriteti gëzon të gjitha të drejtat, që i janë siguruar me Kushtëtutën e Shqipërisë. Dimë, gjithashtu edhe kujdesin e veçante, që i kushton Sekretari i Parë i Partisë tuaj, Enver Hoxha, për minoritetin grek.
Informacion më të hollesishëm bëmë për Ministrinë e Jashtme.
Kur mbaroi seanca e bisedimeve, takova Pokamizon,I cili është një nga anëtarët e delegacionit grek. Më pyeti se si mu dukën bisedimet.
E martë, 4 Dhjetor 1984
Në orën 9:00 delegacioni grek i kryesuar nga Papuliasi pritet në Ministrinë e Jashtme nga Reisi(Malile ministry i jashtëm i shqipërisë i asaj kohe. Shën red).
Në orën 10:15 shkojmë në “Varrezat e Dëshmorëve të Atdheut”, ku delegacioni bën homazhe dhe vendos një kurorë me lule. Në orën 10:30 vizitojmë ekspozitën “Shqipëria Sot”. Në orën 13:00 zhvillohet ceremonia e nënshkrimit të marrëveshjeve. Në orën 14:00 Reisi jep një drake për nder të Papuliasit. Në orën 18:00 shkojmë në Kryeministri, ku Papuliasi pritet nga shoku Adil Çarçani. Takimi ishte miqësor. Papuliasi i dorëzoi shokut Adil mesazhin e kryeministrit grek Papandreu dhe i thotë: “Andrea më ka zili, që unë vij për vizitë në Shqipëri, pasi edhe ai ka dëshirë që të vijë, sepse është ekonomist dhe kërkon të njohë socializmin shqiptar”. Mbas takimit me shokun Adil, Papulias është akoma më i ngrohtë me ne. Në orën 20:00 janë grekët që japin një darkë zyrtare për ne. Gjatë saj shikojmë në televizion kronikën e vizitës së delegacionit grek.
Në mëngjes, gjatë dy orëve të lira, shfrytëzova momentin për të shkuar tek motër Shana dhe nga Dhora. Bisedova me Reisin për çështjen e shoqërimit të delegacionit grek gjatë vizitave që do të bëjë në jug. Fillimisht ministri hezitoi, por më në fund e dha pëlqimin që ta shoqëroj edhe unë. Gjatë kohës që ishim në Gjirokastër, Vandalis më tha se “në shtypin tuaj është shkruar, se nuk ka patur asnjë përfaqësues të qeverisë në pritjen që dhatë para disa ditësh për festat tuaja. Në realitet në pritje ka qenë Verivaqis”. Iu përgjigja se “Verivaqin e keni parë një ditë më parë në pritjen e dhënë tek jugosllavi, ashtu siç e pashë edhe unë”. Fjalët e mia i dëgjoi edhe Papulias, ndërsa Vandalis heshti.
Po kështu, gjatë bisedave që pata me Papuliasin, ai më tha se “mendoja se mund të vinte Sebastianos në Kakavijë,por nuk e pati këtë kurajo. Kemi gjetur dreqin me të, pasi ka edhe mbështetjen e gazetave të djathta, të cilat arrijne të thonë se”Papulias duhet të varet në sheshin Omonia”, apo se “duhet të pushkatohet tani, që po bën udhëtimin në Shqipëri”.
E mërkurë, 5 Dhjetor 1984
Në orën 7:30 delegacioni grek percillet nga Muhamet Kaplani ne hotel Dajti.
Mu duk se ishte diçka e menduar jo mirë pasi delegacioni do të vazhdonte vizitën në vendin tonë, prandaj për te mbuluar këtë situatë, i kërkova Reisit që të shoqërova deelegacionin.
Nuk e di nëse mbuloi kjo percjelljen që nga Tirana, por mendoj se diçka më e mirë u bë. Qëndrojmë në Berat rreth gjysme orë. Reisi kish njoftuar që ta merja në telefon.
Çështjia ishte nëse ishte dakord Papuliasi, që të botohej në shtyp mesazhi i dërguar nga Papandreu. Me tha se unë nuk kam leje për këtë, por të botohet pa vënë në thonjëza thëniet e tij, se keshtu, perveç të tjerave, do të pëlcasin jugosllavët”.
U nisem për në kuotën 731 nga rruga Berat-Kelcyrë. Nga kjo rrugë kisha kaluar për herë të fundit në maj të vitit 1965. Asgjë nuk kishte ndryshuar në rrugë, ndërsa natyra ishte zbukuruar me toka të punuara dhe me tarraca të mbjella me pemë. Ishte një diçka e mrekullueshme. Në kuotën 731, ku janë zhvilluar luftime të ashpra gjatë luftës italo -greke, ka ardhur kryetari i Komitetit Ekzekutiv të Përmetit, Resul Zani, si dhe shokë të Komitetit të Veteranëve, gjithsej rreth 50 vetë. Midis tyre është edhe një fshatar nga Buzi, i cili i ka jetuar ditët kur janë zhvilluar luftimet dhe, kur e pyetën gazetarët e televizionit grek “a i doni grekët”， ai u përgjigj: “I duam, nëse na duan”.
Papuliasi ishte shumë i emocionuar kur vendosi kurorën. Mos ka pasur edhe ndonjë njeri të tijin midis të vrarëve? Më erdhi rëndë ta pyes. Para se të largohemi, bëmë edhe një fotografi së bashku, pasi e kërkoi vetë. “Hajde pranë meje”, më tha. Në orën 16:00 jemi në Gjirokastër. Na priti Nedin Hoxha, i cili na dha edhe drekën. Më pas vizituam shtëpinë muze ku ka lindur shoku Enver Hoxha.
Delegacioni grek pati një takim edhe me mësuesit dhe nxënësit e shkollës pedagogjike. Vizitat u mbyllën në Derviçan, ku për nder të delegacionit grek, kooperativistët e fshatit minoritar dhanë një program artistik.
Grekët, në veçanti Papuliasi, mbetën shumë të kënaqur nga sa panë në minoritet. Në Derviçan, Papuliasi përshëndeti të gjithë të pranishmit.
Në orën 22:00 shkojmë në Sarandë. Aty na presin shokët e Komitetit Ekzekutiv me Stefan Qiriakon në krye.Ndodhej edhe Heroi i Punës Socialiste,Vasil Anagnosti, drejtori i mrekullisë së Lukovës, Bashkë me ta kaluam një darkë shumë të këndshme. Në televizion ndoqëm edhe lajmet e programit grek ERT-1,i cili dha deklaratën e Papandreut mbas kthimit të tij nga Dublini.
Në Gjirokastër Pirro Bita më thotë se dje, në darkën që dha Reisi, i kishte thënë anëtarit të delegacionit grek, Kristidhis, se “nëse arritëm në këto rezultate,kjo i dedikohet ambasadorit tonë, i cili ka sqaruar ministrinë, se qeveria greke është për marrëdhënie të mira me Shqipërinë, pavarësisht nga fushatat që bëjnë rrethet armiqëesore. Ne si ministri kemi qenë për një qëndrim të ashpër ndaj Greqisë, ndersa ambasadori kishte mendim të kundërt dhe kjo që po konkretizojme sot, tregoi se ai kishte të drejte”.