Revista “Financial Times” ka bërë një reportazh në lidhje me situatën në Shqipëri dhe shpresat e saj për t’u integruan në Bashkimin Europian. Reforma në Drejtësi cilësohet si një nga gjërat më të arrira në Shqipëria dhe shpresa e saj për të marrë një dritë jeshile për hapjen e negociatave. Megjithatë Financial Times nuk lë pa përmendur edhe krizën e brendshme politike në vend, duke e cilësuar si “arsyen kryesore të frikës” së vendeve anëtare skeptike ndaj Shqipërisë për hyrjen e saj në BE.
Shkrimi i plotë i Financial Times
Institucioni i Gjykatës Së Lartë të Shqipërisë është e mbushur me kuti kartoni dhe ora në murë ka ndalur së punuari. “Kjo sallë gjyqi është bërë një depo tashmë,” ankohet Ardian Dvorani, një nga gjyqtarët e lartë. Puna e gjykatës është bllokuar pasi vetëm dy anëtarë nga 17 gjyqtarë të Gjykatës së Lartë, Dvorani dhe një kolegu i tij, kanë mbetur ende në të pas një procedure të rreptë të verifikimi për të trajtuar akuzat për korrupsion në gjyqësor. Ky pastrim është për të kënaqur një nga partnerët më të rëndësishëm, ende të pakapshëm, të Shqipërisë: BE.
“Asnjë vend tjetër në botë nuk ka konceptuar një reformë të drejtësisë kaq të thellë”, tha Luigi Soreca, ambasador i BE në Shqipëri për Financial Times.
Megjithatë, as ky rregullim i gjyqësorit, i cili ka lënë një numër prej 30,000 rasteve në pritje për t’u shqyrtuar nga Gjykata e Lartë dhe raste të tjera të bashkëpunimit me forcën e sigurisë së kufirit të BE-së, nuk kanë qenë të mjaftueshme që
Shqipëria të marrë një ftesë për të filluar bisedimet zyrtare mbi anëtarësimin e saj nga 28 vendet anëtare.
Komisioni Evropian, ekzekutivi i BE në Bruksel, rekomandoi hapjen e negociatave këtë vit. Por shtetet anëtare, të cilat kanë fjalën e fundit, po lëkunden si për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, që presin vendimin këtë javë.
Pasi BE zhvilloi zgjerimin e saj më të madh në 2004, duke sjellë 10 anëtarë të rinj në bllok duke përfshirë edhe shumë vende nga ish-blloku sovjetik, anëtarësimi është parë si një mënyrë për t’u zgjeruar ndikimin dhe vlerat e BE-së, duke përfshirë respektimin e të drejtave të njeriut dhe sundimin e ligjit.
Por pakënaqësia me standardet e qeverisjes në shumë shtete të reja anëtare, ka çuar në lodhje mbi përfitimet e zgjerimit të BE. Tirana nuk mund të bindë shtete të tilla si Franca, Gjermania dhe Holanda për të nisur bisedimet në vjeshtë.
Përkrahësit që janë pro Shqipërisë thonë se po kjo situatë po zgjatet shumë më tepër se anëtarët e tjerë të miratuar kohët e fundit dhe me reforma më të dhimbshme, dhe për këtë vendi duhet të shpërblehet duke hapur negociatat.
“Nëse shikoni Hungarinë, Rumaninë, Sllovakinë, Poloni, ose anëtarët e tjerë të BE-së, një sektor ku ne kemi probleme në të gjithë bordin është gjyqësori. Në retrospektivë, do të kishte qenë më mirë nëse BE do t’i kishte nënshtruar edhe këto vende ndaj një procesi të tillë të ngajshëm në gjyqësor.” – tha një zyrtar i lartë i Komisionit Europian në Bruksel për Financial Times.
Që nga dalja nga një nga diktaturat komuniste më kufizuese të Europës, Shqipëria ka luftuan për të ndërtuar institucione të pavarura. Korrupsioni gjyqësor është i përhapur: një studim i UNDP-së i vitit 2017 u gjet se më shumë se 70 % e shqiptarëve nuk besonin se sistemi i drejtësisë mbron të drejtat e tyre.
“Shkuarja në gjykatë në Shqipëri ishte sikur të shkoje në hotel luksoz, ku verdiktin e jepte ai kush kishte ofertën më të lartë.” – tha Erion Veliaj, kryebashkiaku i Tiranës dhe një mbrojtës i Kryeministrit Edi Rama, i cili kryeson Partia Socialiste.
Nën presion të ashpër nga ëashingtoni dhe Brukseli, parlamenti shqiptar votoi njëzëri për të hetuar gjyqtarët dhe prokurorët e vendit për integritetin e tyre, lidhjet e mundshme me krimin e organizuar dhe aftësitë profesionale. Nga 150 individë të vëzhguar, pothuajse 60 % janë pushuar nga puna ose kanë dhënë dorëheqjen. Ka ende qindra për t’u ekzaminuar.
“Pavarësisht nga disa të meta të sistemit, kjo është gjëja më e mirë që ka ndodhur në Shqipëri për 20 vjet; është një sinjal shprese “, tha Afrim Krasniqi, drejtor i Institutit për Studime Politike, që monitorojnë procesin e verifikimit.
Dvorani tha me këmbëngulje se nuk ishte i befasuar nga numri i kolegëve të tij që kishin dhënë dorëheqjen ose janë larguar nga detyra. Shqipëria po bën lëshime të tjera për të bindur BE-në për të hapur bisedimet e pranimit. Në Kapshticë, në kufi me Greqinë, komisioneri i policisë Emiljano Resulaj po punon me 50 oficerë europianë nga forca kufitare e Frontex të BE-së, në përpjekje për të qetësuar shqetësimet mbi trafikimin e drogës dhe migracionin e paligjshëm.
“Policia shqiptare po punon kaq shumë; ne duam të hyjmë në BE dhe ne mund të provojmë se jemi gati me standardet”, tha z. Resulaj.
Në një raport të botuar në maj, Komisioni Europian vuri në dukje përparimin e rëndësishëm të Shqipërisë duke luftuar prodhimin e kanabisit dhe përpjekjet e saj për të goditur organizatat kriminale.
Megjithatë, politika e brendshme paraqet një pamje jo tërheqëse për BE.
Që nga shkurti, partitë e opozitës kanë bojkotuar parlamentin dhe kanë organizuar protesta të dhunshme, duke pretenduar blerjen e votave dhe lidhjet me të krimit të organizuar midis radhëve të Partisë Socialiste në pushtet. Një ish ministër i brendshëm i qeverisë Rama së shpejti do të dalë në gjyq për akuzat lidhur me trafikimin e drogës. Lulzim Basha, udhëheqës i Partia Demokratike e opozitës, është thirrur për t’u marrë në pyetje të hënën nga prokurorët nën
akuzat për pastrim parash, të cilat ai e ka hedhur poshtë dhe i ka cilësuar si politike.
Javën e kaluar, Presidenti Ilir Meta tha se ai do të shtyjë pafundësisht zgjedhjet lokale për shkak të kësaj. Rama i ka bërë thirrje parlamentit që të pengojë Metën, por mungon Gjykata Kushtetuese.
“Përshkallëzimi i situatës në vend është një tjetër gozhdë në arkivolin e Shqipërisë, kjo na bën të kemi frikë,” tha një diplomat i qendrës në Bruksel, duke paralajmëruar se ngurrimi i shteteve anëtare me ndikim rrezikon “minimin e besueshmërisë së politikës së zgjerimit të bazuar në merita “.
Disa anëtarë të BE-së për zgjerim po përpiqen të mbajnë rastin e Shqipërisë të lidhur me atë të Maqedonisë së Veriut. Ata shpresojnë se Tirana do të përfitojë nga vullneti i mirë ndaj Shkupit, i cili ka përfunduar mosmarrëveshjet e vjetra me Greqinë, duke ndryshuar emrin e saj, në përpjekje për të hyrë në BE.
Ndërkohë, një shqetësim është se të dy vendet të bëjnë reforma pa pasur një datë për të hapur bisedimet e pranimit.
“Shumë ndryshime që janë bërë kanë qenë të lidhura me faktin se një sasi e konsiderueshme e popullit mbështet pranimin në BE,” tha Simonida Kacarska, drejtoreshë e Institutit të Politikave Europiane në Shkup. Nëse vendet nuk marrin dritën jeshile nga vjeshta, ajo tha,”do të jetë e vështirë për të justifikuar “reformat për një publik kritik.”
“Një mesazh negativ nga Brukseli mund të prishë reformat që duheshin vite të bëheshin.” – tha Krasniqi. “Ne duhet të kemi një perspektivë, të shohim se ka shpresë për ne. Ky nuk është vendim anëtarësim, por nisje e negociatave.”