Presidenti i zgjedhur Donald Trump kërcënoi të rikthejë kontrollin e SHBA mbi Kanalin e Panamasë, duke akuzuar Panamanë për tarifa të tepruara, për përdorimin e këtij kalimi ujor në Amerikën Qendrore, që u mundëson anijeve të kalojnë mes Oqeanit Paqësor dhe Atlantik.
Gjatë një fjalimi për mbështetësit në Arizona të dielën, Trump tha se nuk do të lejojë që kanali të bjerë në “duar të gabuara,” duke paralajmëruar për ndikimin e mundshëm kinez.
Kina nuk ka kontroll mbi kanalin, por një filial i CK Hutchison Holdings me bazë në Hong Kong ka administruar prej kohësh dy porte në hyrjet e kanalit, nga Karaibet dhe Paqësori.
Deklaratat e Trump erdhën disa orë pasi ai bëri një kërcënim të ngjashëm kundër Panamasë në një postim në Truth Social të shtunën në mbrëmje.
“A ka dëgjuar ndokush për Kanalin e Panamasë?” tha Trump të dielën në AmericaFest, një ngjarje e përvitshme e organizuar nga Turning Point, një grup konservator aleat. “Sepse po na grabisin në Kanali i Panamasë, ashtu siç na grabisin kudo tjetër.”
Kërcënim i paprecedentë
Komentet e Trumpit përbëjnë një shembull jashtëzakonisht të rrallë të një lideri amerikan që sugjeron presion ndaj një shteti sovran për t’i dorëzuar territorin. Kjo gjithashtu tregon një ndryshim të mundshëm në diplomacinë amerikane me Trumpin, i cili nuk ka shmangur më parë kërcënimet dhe retorikën agresive në marrëdhëniet ndërkombëtare.
“Tarifat që po ngarkohen nga Panamaja janë qesharake, shumë të padrejta,” tha Trump. “I ishte dhënë Panamasë dhe popullit të saj, por me kushte. Duhet të na trajtoni në mënyrë të drejtë, dhe ata nuk na kanë trajtuar drejt. Nëse parimet morale dhe ligjore të këtij gjesti madhështor nuk zbatohen, atëherë ne do të kërkojmë që Kanali i Panamasë të na kthehet plotësisht, shpejt dhe pa shumë pyetjesh.”
Reagime nga Panamaja
Ambasada e Panamasë në Uashington nuk komentoi për kërcënimet e Trumpit. Megjithatë, disa politikanë panamezë reaguan fuqishëm në rrjetet sociale, duke kërkuar nga qeveria të mbrojë autonominë e kanalit.
“Qeveria ka detyrën të mbrojë autonominë tonë si një vend i pavarur,” shkroi Grace Hernandez, një deputete nga partia opozitare MOCA, në një postim në platformën X pas deklaratave të Trumpit.
Historia e kanalit
Shtetet e Bashkuara ndërtuan dhe administruan Kanali e Panamasë për disa dekada. Por dy marrëveshje të firmosura në vitin 1977 midis SHBA dhe Panamasë hapën rrugën për kthimin e plotë të kontrollit te Panamaja në vitin 1999, pas një periudhe administrimi të përbashkët.
Kanali, që lejon deri në 14,000 anije të kalojnë çdo vit, përbën 2.5% të tregtisë detare globale dhe është thelbësor për importet amerikane nga Azia dhe eksportet e gazit të lëngshëm natyror.
Çfarë mund të ndodhë?
Nuk është e qartë si Trump do të përpiqet të rikthejë kontrollin mbi kanalin, dhe ai nuk do të kishte mbështetje ligjore ndërkombëtare për këtë gjë.
Kjo nuk është hera e parë që Trump shpreh interes për zgjerim territorial. Gjatë mandatit të tij të parë, ai sugjeroi blerjen e Groenlandës nga Danimarka, por kjo u refuzua publikisht nga autoritetet daneze. Kohët e fundit, ai ka përmendur idenë për ta kthyer Kanadanë në një shtet amerikan, megjithëse serioziteti i kësaj deklarate mbetet i paqartë. / bota.al