Author: albi

Departamenti Amerikan i Shtetit thotë se Shtetet e Bashkuara “nuk i paralajmërojnë publikisht sanksionet”.

“Shtetet e Bashkuara mbeten të përkushtuara për të penguar gjenerimin e të ardhurave të Rusisë, si dhe rrjetet e saj të prokurimit dhe financiare, që përdoren për të mbështetur luftën e saj kundër Ukrainës”, thuhet në deklaratën dhënë Radios Evropa e Lirë.

Ajo pason njoftimin e presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiç, se SHBA-ja do t’i vendosë sanksione ish-kompanisë shtetërore, Industria e Naftës e Serbisë (NIS), për shkak të pronësisë ruse.

Radio Evropa e Lirë nuk mori detaje konkrete as nga kompania NIS, as nga Ministria e Minierave dhe e Energjisë e Serbisë, se çfarë do të sillnin sanksionet e mundshme dhe si do t’i preknin ato qytetarët.

“Biznesi i NIS-it aktualisht zhvillohet pa pengesa dhe kompania mbetet e përqendruar në vazhdimin e realizimit të investimeve të nisura”, thuhet në përgjigjen e NIS-it për Radion Evropa e Lirë.

Ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Serbi, Christopher Hill, tha më 16 Dhjetor se ai nuk mund të konfirmojë vendosjen e mundshme të sanksioneve amerikane ndaj NIS-it, por shtoi se ka “shqetësim të madh se Rusia është duke përfituar” prej se ka blerë ish-ndërmarrjen shtetërore.

Në vitin 2008, shteti i Serbisë ia shiti 51 për qind të aksioneve të kompanisë NIS kompanisë shtetërore ruse, Gazprom Neft, me një çmim prej 400 milionë Eurosh, pa tender. Millosh Zdravkoviç, ekspert i energjisë në Beograd, thotë për Radion Evropa e Lirë se është e vështirë të supozohet se për çfarë sanksionesh mund të bëhet fjalë.

“Skenari më i keq që ne analistët mund ta shohim, është të sanksionohet importi i NIS-it përmes JANAF-it. Ky do të ishte një lajm shumë i keq”, thotë Zdravkoviç.

Nafta në Serbi importohet kryesisht përmes një tubacioni të naftës me të cilin operon kompania JANAF në Kroaci. Përmes tij, nafta dërgohet në Kroaci, Hungari dhe Serbi. Sipas raportit vjetor të Agjencisë Shtetërore të Energjisë në Serbi, për vitin 2023, gati 80 për qind e naftës në Serbi është siguruar nga importet.

Sipas të dhënave të NIS-it, kompania Gazprom Neft zotëron sot 50 për qind të kapitalit aksionar të NIS-it, Republika e Serbisë zotëron 29.87 për qind të aksioneve, ndërsa kompania Gazprom zotëron 6.15 për qind të aksioneve.

Pjesa tjetër u takon qytetarëve, punonjësve, ish-punonjësve dhe aksionarëve të tjerë më të vegjël.

Gazprom Neft është nën sanksionet evropiane dhe amerikane që nga viti 2014, për shkak të aneksimit të Gadishullit ukrainas të Krimesë nga Rusia, dhe kompanisë i është ndaluar qasja në tregjet e BE-së dhe SHBA-së.

Raporti i Agjencisë serbe të Energjisë tregon se paketat e mëparshme të sanksioneve të BE-së, për shkak të pushtimit rus të Ukrainës, kanë ndikuar në importin e naftës ruse dhe në operacionet e kompanisë NIS.

Çka u paralajmërua?

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, tha më 13 Dhjetor se Shtetet e Bashkuara do t’i vendosin sanksione industrisë serbe të naftës “për disa ditë”. Vuçiç tha se sanksioneve do t’u bashkohet edhe Britania e Madhe.

Ai tha se vendimi për sanksionet do të hyjë në fuqi më 1 Janar, 2025, dhe se bëhet fjalë për “ndoshta sanksionet më të rënda”. Ai, po ashtu, tha se do ta diskutojë këtë çështje me zyrtarë rusë dhe amerikanë.

“Do të bisedojmë me Rusinë për të parë nëse [pronësia] mund të ulet nën 50 për qind… ta blejmë ne një pjesë. Ose jo, nuk e di”, tha Vuçiç.

Më 14 Dhjetor, ai tha se nuk e ka parë ende dokumentin zyrtar me të cilin SHBA-ja do t’i vendosë sanksione NIS-it, por se ka “një lloj konfirmimi zyrtar”. Ai shtoi se “nuk është gati në këtë moment që të flasë për sanksionet e mundshme kundër Moskës”.

Serbia është një nga vendet e pakta kandidate për anëtarësim në BE, që nuk iu bashkua sanksioneve të Perëndimit kundër Rusisë, për shkak të pushtimit të Ukrainës.

Çka tha Departamenti i Shtetit e çka NIS-i?

Në përgjigjen e Departamentit amerikan të Shtetit për Radion Evropa e Lirë thuhet se SHBA-ja do të vazhdojë t’i marrë “masat e duhura për t’i mbajtur përgjegjës ata që mundësojnë ose përfitojnë nga lufta ilegale e Rusisë”.

Aty, po ashtu, thuhet se SHBA-ja do të vazhdojë të punojë “me vende dhe kompani në mbarë botën, për të garantuar sigurinë e furnizimit me energji dhe për të zbutur goditjet nga çmimet që ndikojnë në ekonominë globale”.

Kompania NIS nuk iu përgjigj Radios Evropa e Lirë se çfarë do të nënkuptonin sanksionet e paralajmëruara për këtë kompani, si do të ndikonin në biznesin e saj dhe nëse ka mënyra për t’i anashkaluar ato.

NIS-i tha se furnizimi i zinxhirit të pikave të karburanteve të NIS-it vazhdon në mënyrë të rregullt dhe se Rafineria e Naftës e Pançevës – pjesë e NIS-it, ku përpunohet nafta bruto – është duke funksionuar në gjendje normale dhe “duke i dërguar në treg të gjitha derivatet e nevojshme të naftës”.

NIS-i, përndryshe, zotëron më shumë se 400 pika karburanti në Serbi dhe në vendet e rajonit: Bosnje dhe Hercegovinë, Rumani dhe Bullgari.

“Kompania NIS vazhdon ta monitorojë situatën aktuale dhe t’i analizojë të gjithë skenarët e mundshëm dhe pasojat e mundshme për funksionimin e kompanisë. Aktualisht, nuk ka kufizime ligjore për aktivitetet e kompanisë dhe të partnerëve tanë”, thuhet në përgjigjen e NIS-it.

Cilat do të ishin pasojat e mundshme?

Zdravkoviç thotë se pasoja më e madhe për Serbinë do të ishte ndërprerja e furnizimit me naftë përmes JANAF-it. “JANAF-i është kryesisht në pronësi të Republikës së Kroacisë. Kroacia është anëtare e Bashkimit Evropian dhe këto sanksione nuk duhet të ndikojnë në operacionet e një kompanie anëtare të BE-së”, thotë ai.

Zdravkoviç shton se JANAF-i do të ishte në telashe të mëdha në atë rast, sepse NIS-i është “konsumatori kryesor”. E pyetur për sanksionet e paralajmëruara, kompania JANAF tha se NIS-i është prej kohësh partneri më i madh biznesor i JANAF-it, me të cilin ka të lidhur një “kontratë 3-vjeçare për transportin e 10 milionë tonëve naftë deri në fund të vitit 2026”.

Zdravkoviç thotë se pa këtë import, Serbia do të kishte rezerva për rreth dy muaj.

Si ndikuan sanksionet e mëparshme perëndimore në NIS?

Sipas raportit të Agjencisë për Energji të Serbisë, për vitin 2023, në atë vit, për herë të parë në historinë e industrisë serbe të naftës, nuk ka pasur import të naftës bruto me origjinë ruse.

“Kjo është pasojë e paketës së gjashtë të sanksioneve kundër Federatës Ruse, nga maji i vitit 2022, e cila ka paraparë ndalimin e përdorimit të infrastrukturës evropiane për transportin dhe përpunimin e naftës bruto me origjinë ruse”, thuhet në raport.

Atë vit, sipas raportit, Serbia importoi naftë kryesisht nga Azerbajxhani, Iraku, Kazakistani dhe Norvegjia.

Sipas të dhënave të mëparshme nga Ministria e Minierave dhe e Energjisë e Serbisë, rreth një e treta e naftës së importuar, është prodhuar në Rusi dhe Kazakistan, ka raportuar Shërbimi i Ballkanit i Radios Evropa e Lirë në vitin 2022.

Ndërsa Gazprom Neft është nën sanksionet evropiane dhe amerikane, prodhuesi më i madh i gazit në botë, Gazprom, nuk është subjekt i embargos.

Kur Bashkimi Evropian vendosi sanksione të reja tregtare ndaj Rusisë në vitin 2022, Serbia dhe Hungaria ranë dakord në tetor të atij viti për të ndërtuar një tubacion nafte, që do t’i mundësonte Serbisë të furnizohej me “naftë më të lirë nga Uralet, duke u lidhur me tubacionin e naftës, Druzhba”.

Atëkohë, presidenti i Serbisë tha se vendi i tij nuk e konsideron Kroacinë furnizuese të besueshme dhe se do t’i duhet ta diversifikojë furnizimin me naftë. Sipas një njoftimi të mëhershëm të ministres së Energjisë së Serbisë, Dubravka Gjedoviç Handanoviç, ndërtimi i atij gazsjellësi do të fillojë në gjysmën e dytë të vitit 2025.

Një prokuror ndërkombëtar për krimet e luftës tha të martën se provat që dalin nga varrezat masive në Siri kanë ekspozuar një “makineri vdekjeje” të drejtuar nga shteti nën udhëheqësin e rrëzuar Bashar al-Assad. Reuters raporton se ai vlerësoi më shumë se 100,000 njerëz u torturuan dhe u vranë që nga viti 2013.

Duke folur pas vizitës në dy varrezat masive në qytetet e Qutayfah dhe Najha pranë Damaskut, ish-ambasadori amerikan për krimet e luftës Stephen Rapp i tha Reuters: “Ne sigurisht kemi më shumë se 100,000 njerëz që u zhdukën dhe u torturuan për vdekje në këtë makineri. Unë nuk kam shumë dyshime për ato lloj numrash duke pasur parasysh atë që kemi parë në këto varre masive. Ne me të vërtetë nuk kemi parë diçka të tillë që nga nazistët”, tha Rapp, i cili drejtoi ndjekjet penale në gjykatat e krimeve të luftës në Ruanda dhe Sierra Leone dhe po punon me shoqërinë civile siriane për të dokumentuar provat e krimeve të luftës dhe po ndihmon për t’u përgatitur për çdo gjykim eventual.

“Nga policia sekrete që zhduku njerëzit nga rrugët dhe shtëpitë e tyre, të burgosurit dhe hetuesit që i lanë të vdisnin nga uria dhe i torturuan deri në vdekje, tek shoferët e kamionëve dhe shoferët e buldozerëve që fshihnin trupat e tyre, mijëra njerëz punonin në këtë sistem të vrasjeve“, tha Rapp për Reuters.

“Po flasim për një sistem terrori shtetëror, i cili u shndërrua në një makineri vdekjeje”.

Qindra mijëra sirianë vlerësohet të jenë vrarë që nga viti 2011, kur shtypja e protestave kundër tij nga ana e Asadit u shndërrua në një luftë në shkallë të gjerë.

Si Assad ashtu edhe babai i tij Hafez, i cili i parapriu atij si president dhe vdiq në vitin 2000, janë akuzuar prej kohësh nga grupet e të drejtave dhe qeveritë për vrasje të përhapura jashtëgjyqësore, duke përfshirë ekzekutime masive brenda sistemit të burgjeve të vendit dhe përdorimin e armëve kimike kundër popullit sirian.

Assad, i cili iku në Moskë, e kishte mohuar vazhdimisht se qeveria e tij kishte kryer shkelje të të drejtave të njeriut dhe i kishte cilësuar kritikuesit e tij si ekstremistë.

Kreu i organizatës mbrojtëse siriane me bazë në SHBA , Task Forca Siriane e Emergjencave , Mouaz Moustafa, i cili gjithashtu vizitoi Qutayfah, 40 km në veri të Damaskut, ka vlerësuar se të paktën 100,000 trupa janë varrosur vetëm atje.

“VENDI I TMERREVE”

Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur në Hagë tha veçmas se kishte marrë të dhëna që tregojnë se mund të ketë deri në 66 varreza masive ende të paverifikuara në Siri. Më shumë se 157,000 njerëz janë raportuar të zhdukur në komision.

Kryetarja e Komisionit Kathryne Bomberger i tha Reuters se raportimi i të zhdukurve tani po “shpërthente” me kontakte të reja nga familjet. Ndërsa gjatë luftërave ballkanike të viteve 1990. U zhdukën rreth 40,000 njerëz.

Për familjet, kërkimi i së vërtetës në Siri mund të jetë i gjatë dhe i vështirë. Një përputhje e ADN-së do të kërkojë të paktën tre të afërm që të ofrojnë mostra referencë të ADN-së dhe të marrin një mostër të ADN-së nga secila prej këtyre mbetjeve skeletore të gjetura në varre, tha Bomberger.

Komisioni bëri thirrje që vendet të mbroheshin në mënyrë që të ruheshin provat për gjykimet e mundshme, por vendet e varrezave masive ishin lehtësisht të arritshme të martën.

Shtetet e Bashkuara janë të angazhuara me një numër organesh të OKB-së për të siguruar që populli sirian të marrë përgjigje dhe llogaridhënie, tha Departamenti i Shtetit të martën.

Banorët sirianë që jetonin pranë Qutayfah, një ish-bazë ushtarake ku ndodhej një nga vendet, dhe një varrezë në Najha, e përdorur për të fshehur trupat nga vendet e paraburgimit, përshkruan se shihnin një rrjedhë të qëndrueshme kamionësh frigoriferikë që dërgonin trupa të cilët u hodhën në llogore të gjata të gërmuara me buldozerë.

“Varret ishin përgatitur në mënyrë të organizuar – vinte kamioni, shkarkonte ngarkesën që kishte dhe largohej, me to kishte automjete të sigurisë dhe nuk lejohej të afrohej, kushdo që afrohej, zbriste me ta. Abb Khalid, i cili punon si fermer pranë varrezave të Naxhës, tha.

Në Qutayfah, banorët nuk pranuan të flisnin në kamera ose të përdornin emrat e tyre nga frika e ndëshkimit, duke thënë se nuk ishin ende të sigurt se zona ishte e sigurt pas rënies së Asadit.

“Ky është vendi i tmerreve,” tha njëri të martën.

Brenda një vendi të mbyllur me mure çimentoje, tre fëmijë luanin pranë një automjeti satelitor ushtarak të prodhuar nga Rusia. Toka ishte e sheshtë dhe e rrafshuar, me shenja të gjata, të drejta ku besohej se trupat ishin varrosur.

IMAZHE SATELITORE

Imazhet satelitore të analizuara nga Reuters treguan se gërmimet në shkallë të gjerë filluan në vendndodhje midis viteve 2012 dhe 2014 dhe vazhduan deri në vitin 2022. Imazhet e shumta satelitore të marra nga Maxar gjatë asaj kohe treguan një gërmues dhe llogore të mëdha të dukshme në vend, së bashku me tre ose katër të mëdha kamionë.

Omar Hujeirati, një ish-udhëheqës i protestës kundër Asadit, i cili jeton pranë varrezave Najha, të cilat u përdorën derisa u krijua vendi më i madh Qutayfah sepse ishte plot, tha se ai dyshonte se disa nga anëtarët e familjes së tij të humbur mund të ishin në varr.

Ai beson se të paktën disa nga të arrestuarit, duke përfshirë dy djem dhe katër vëllezër, u arrestuan për protesta kundër qeverisë së Asadit.

Detajet e varrezave masive të Sirisë dolën për herë të parë gjatë seancave gjyqësore gjermane dhe dëshmisë së Kongresit amerikan në 2021 dhe 2023. Një burrë i identifikuar vetëm si “gërmuesi i varreve” dëshmoi vazhdimisht si dëshmitar për punën e tij në vendet Najha dhe Qutayfah gjatë gjyqit gjerman për zyrtarët e qeverisë siriane.

Ndërsa punonte në varrezat përreth Damaskut në fund të vitit 2011, dy oficerë të inteligjencës u shfaqën në zyrën e tij dhe e urdhëruan atë dhe kolegët e tij të transportonin dhe varrosnin kufomat. Ai dëshmoi se hipi në një furgon të dekoruar me fotografi të Assadit dhe udhëtonte në vendet disa herë në javë midis 2011 dhe 2018, i ndjekur nga kamionë të mëdhenj frigoriferikë të mbushur me trupa.

Kamionët bartën disa qindra kufoma nga spitalet ushtarake Tishreen, Mezzeh dhe Harasta në Najha dhe Qutayfah, tha ai në gjyq. Në lokacione tashmë ishin hapur llogore të thella dhe varrmihësi dhe kolegët e tij do të shkarkonin kufomat në llogore, të cilat do të mbuloheshin me papastërti nga ekskavatorët sapo të mbushej një pjesë e hendekut, tha ai.

“Çdo javë, dy herë në javë, vinin tre kamionë rimorkio, të mbushura me 300 deri në 600 trupa të viktimave të torturës, urisë dhe ekzekutimit nga spitalet ushtarake dhe degët e inteligjencës përreth Damaskut,” i tha ai Kongresit në një deklaratë me shkrim.

Varrmihësi u arratis nga Siria në Evropë në vitin 2018 dhe ka dëshmuar vazhdimisht për varrezat masive, por gjithmonë me identitetin e tij të mbrojtur nga publiku dhe media.