Të qëndrojnë apo të largohen? Pas fitores së islamistëve në Siri Rusia peshon si të veprojë në të ardhmen me bazat e saj ushtarake. Në radhë të parë baza e marinës në Tartus është me shumë vlerë dhe e pazëvendësueshme.
A do t’i humbasë Rusia pas fitores së kryengritësve islamistë në Siri dhe arratisjes së presidentit Bashar al-Assad dy bazat e saj ushtarake atje? Kjo çështje është e hapur dhe as që duket se ka shenja për një vendim të shpejtë. Zëdhënësi i presidentit rus, Dmitri Peskow, tha të hënën (09.12.2024) se, është “herët” të flitet për këtë. Mediat ruse njoftojnë, se islamistët e ardhur në pushtet në Siri, të drejtuar nga grupi Haiat Tahrir al-Sham (HTS), kanë garantuar sigurinë e bazave ushtarake ruse. Faktet flasin më shumë, se një konfirmim nga burime të tjera nuk ka. Rusia ka dy baza Siri – bazën e marinës në Tartus në Detin Mesdhe, një trashëgimi e Bashkimit Sovjetik, dhe që nga viti 2015 aeroportin ushtarak në Hmeimim.
“Deri tani ndonëse shihen aktivitete të avionëve transportues në Hmeimim, nuk mund të bëhet fjalë për përmasa që të nënkuptonin një evakuim të plotë”, thotë Gustav Gressel, ish-ekspert në European Council on Foreign Relations (ECFR). Anijet ruse vërtet ndodhen në Mesdhe “për manovra”, por ato nuk janë larg Tartusit. “Unë mendoj, se pas kuintave Rusia do të negociojë për t’i mbajtur bazat në Siri”, thotë Gressel për DW. “Nëse do të hiqej dorë prej këtyre bazave, në fakt do të duhej të kishte nisur evakuimi.”
Eksperti: Baza e marinës në Tartus është më e rëndësishme
Historiani ushtarak, kolonel Markus Reisner beson, se baza e marinës në Tartus është për Rusinë “më e rëndësishme në aspektin strategjik”, sepse “që andej forcat mund të projektohen në Mesdhe”. Baza e aviacionit në Hmeimim ka qenë për Moskën e rëndësishme, për të mbrojtur regjimin e Assadit nga rebelët. “Por tani kjo arsye bie”, konstaton Reisner.
Politologu britanik Mark Galeotti, autor i librit “Luftrat e Putinit”, beson, se të dyja bazat janë “shumë të rëndësishme për aktivitetet ruse në Mesdhe dhe në Afrikë”. “Eshtë interesant, se sa shpejt ajo (Rusia) po përpiqet të arrijë një marrëveshje me HTS”, thotë Galeotti. Së fundi ministri i Jashtëm rus Sergej Lavrov e pati cilësuar këtë grup si “terrorist”, javën e kaluar Moska filloi t’i quajë ata “rebelë”. Qysh përpara rëzimit të regjimit të Assadit toni i Moskës kundrejt islamistëve në Siri po bëhej “shumë më i sjellshëm”, nënvizon Galeotti.
Çfarë mund t’u ofrojë Moska rebelëve?
“Rusia shpreson për një marrëveshje me HTS”, thotë Galeotti. Por çfarë mund të ofrojë Moska? Rebelët ndonëse mbështeten nga Turqia, ata “nuk duan të jenë zëvendësues turq, atyre u duhen aleatë dhe marrëdhnie”, vlerëson Galeotti. Këtu hyn në lojë Rusia. “Rusët janë mjaft cinikë dhe pragmatikë, kjo mund t’i japë një shans HTS që të diversifikojë varësinë prej Ankarasë”, mendon ekspreti britanik, Në këtë kontekst ai kujton, se Moska është e pranishme jo vetëm ushtarakisht në Siri, por ruan edhe marrëdhënie ekonomike.
Burcu Ozcelik, eksperte për Lindjen e Mesme në thintank-un britanik RUSI, nuk është e bindur, që rebelët sirian mund t’i përgjigjen shpejt dëshirave të Moskës. “Eshtë mjaft e dyshimtë, që HTS të nxitojnë, për ta pranuar si aleat (presidentin Vladimir) Putin ose të japin dritë të gjelbër për një prani afatgjatë ushtarake ruse në bregdetin sirian të Mesdheut”, vëren Ozcelik. “Në radhë të parë në sfondin, që Assad ka marrë azil në territorin rus”. Ozcelik parashikon bisedime të gjata, në të cilat aktorët rajonalë, Rusia dhe Irani “do të përpiqen që të përshtatin politikën e tyre të jashtme ndaj Sirisë.”
Për ku do të largohet ushtria ruse nga Siria?
Nëse ushtria ruse do të duhet të largohet nga Siria, kjo edhe sikur të bëhet pjesërisht, për ku do të zhvendoset ajo? “Ata nuk kanë opsione të mira”, thotë Mark Galeotti. Sipas mendimit të tij Siria nën Assadin ka qenë e varur fort prej Moskës. Nuk ka asnjë vend tjetër të tillë në rajon.
Ndër opsionet e mundshme, që përmenden më shpesh, janë Libia, kur Rusia mban kontakte me gjeneralin Chalifa Haftar. Në krah të tij kanë luftuar mercenarë rusë të grupit Wagner”. Në shtypin perëndimor është njoftuar për synimin e Rusisë, që të krijojë një bazë marine në Libi. Fjala mund të jetë për Tobruk, beson Markus Reisner.
Mark Galeotti thotë, se ky opsion nuk mund të realizohet shpejt, sepse atje nuk ka infrastrukturë të gatshme. E njëjta gjë vlen edhe për Sudanin, me qeverinë e të cilit Moska prej vitesh negocion për një bazë të marinës ushtarake në Detin e Kuq. “Kudo që të shkojnë ata – në Libi, Mali, Sudan – nuk do të gjejnë një pozitë si në Siri”, thekson eksperti.
Pasoja të kufizuara për luftën ne Ukrainë
Në këtë kontekst diskutohet edhe një tjetër çështje: Nëse Rusia tërheq ushtrinë nga Siria, çfarë do të thotë kjo për luftën ruse në Ukrainë? “Për të qenë të sinqertë këto pasoja nuk mund të merren në konsideratë”, mendon Galeotti. Sipas tij numri i forcave, që mund të zhvendosë Moska nga Siria për në frontin ukrainas, nuk ka peshë.
Ngjashëm argumenton edhe Gustav Gressel. Ai konstaton, se: “Për Ukrainën lajmet e mira (nga Siria) janë të kufizuara”. Rusia nuk ka aftësinë dhe dëshirën, të hapë një front të dytë, ndërkohë që po bën luftë me të gjitha mjetet kundër Ukrainës. “Nga dobësimi i Iranit prej luftës së Izraelit po ashtu Ukraina nuk mund të përfitojë ndjeshëm”, tërheq vëmendjen eksperti. E vetmja pasojë e dukshme pozitive për Kievin mund të jetë, që “disa njerëz në Perëndim mund të bëhen më të guximshëm”, dhe që “dobësimi i Putinit mund t’i bëjë përshtypje Trumpit”, nënvizon Gressel. Por nëse do të ndodhë kështu, kjo është një çështje e hapur./DW/