Intervista e plotë e zv. Ndihmës sekretarit të shtetit të SHBA, Gabriel Escobar me gazetarin Sokol Balla
Sokol Balla: Përshëndetje! Ju flas nga Ambasada e SHBA, ku jam në shoqërinë e Z. Gabriel Escobar, Zëvendës Ndihmës Sekretari i Shtetit për Çështjet Europiane dhe Euroaziatike në fund të vizitës së tij të parë në këtë cilësi në Tiranë. Z. Escobar, faleminderit që jeni me ne sonte!
ZV/NS Escobar: Faleminderit shumë!
Sokol Balla: Është kënaqësi. Z. Eskobar, nuk kam parë karrierë kaq të pasur në marrëdhëniet e jashtme prej një kohe të gjatë kur pashë CV tuaj por vura re se keni kaluar shumë kohë në Ballkan që nga viti 1998. Cfarë ka ndryshuar gjeo-politikisht prej asaj kohe për interesat e SHBA për Ballkanin Perëndimor dhe më konkretisht për Shqipërinë?
ZV/NS Escobar: Çfarë ka ndryshuar? Në vitet 1990, kjo pjesë e botës ishte me të vërtetë një nga problemet, ndërsa tani është me të vërtetë një nga mundësitë. Nëse shihni vendet e rajonit, tre prej tyre janë anëtarë në NATO. Nëse shihni vendet e ish-Jugosllavisë, dy prej tyre tani janë anëtarë të Bashkimit Europian. Pra, me të vërtetë ka ndryshuar shumë. Dhe për njerëzit që priren ta shohin Ballkanin përmes prizmit të viteve 1990, unë gjithmonë i sfidoj ata: Shekulli i 21-të do të jetë një periudhë e shkëlqyer për Ballkanin.
Sokol Balla: Ok, por siç thatë ju, që atëherë kemi pasur tre vende anëtare të NATO-s, por vetëm dy anëtarë të BE-së. Pra, Perëndimi duket se ka si një lokomotivë me dy shpejtësi, me rrota të ndryshme. Nga njëra anë kemi interesin e NATO-s dhe të Shteteve të Bashkuara që po forcohet, por më pas kemi një prani të dobësuar të BE-së në rajon, veçanërisht në Ballkanin Perëndimor. Në vend të saj, Rusia, Kina, madje edhe Turqia deri në një masë të caktuar, kanë pasur më shumë sukses në vendosjen e ndikimit të tyre. Pra, ne shohim gjëra që ndodhin në Mal të Zi, në Serbi, në Maqedoninë e Veriut, fatkeqësisht tani edhe në Bosnje-Hercegovinë. Ne shohim gjëra që nuk na pëlqejnë, sepse është si një ankth që rritet tek njerëzit tanë këtu dhe në Kosovë, që gjëra të tilla mund të na ndodhin edhe ne.
ZV/NS Escobar: Unë nuk mendoj kështu dhe më lejoni t’ju tregoj. Në të vërtetë kam ardhur këtu me tre mesazhe kryesore. Njëri është se ju jeni një anëtar i NATO-s, dhe një anëtar i mirë i NATO-s, një anëtar kontribues i NATO-s. Së dyti, ne po nxisim europianët që t’ju shohin ashtu siç ju shohim ne, si një partner i mirë dhe ju do të jeni një anëtar i mirë i Europës. Dhe meqë ra fjala, ju jeni që tani pjesë e Europës. Në kulturë, histori dhe ekonomi, ju jeni pjesë e Europës, prandaj ne besojmë se ju duhet të keni një vend në tryezë. Prandaj, për njerëzit që janë të zhgënjyer nga shpejtësia e BE-së, ne kemi besim se ata do të lëvizin shpejt. Dhe meqë ra fjala, unë nuk do të lejoja që mekanizmi burokratik i asaj që përbën Bashkimin Europian të errësojnë faktin që BE-ja ka krijuar zhvillim të jashtëzakonshëm në këtë pjesë të botës dhe në Europë në tërësi. Çdo vend që ka hyrë në BE është më demokratik, më i begatë dhe më i qëndrueshëm se kurrë më parë. Kjo është ajo që ju pret kur të anëtarësoheni në BE.
Sokol Balla: Ne e dimë që Uashingtoni ka qënë mbështetësi ynë kur vjen puna tek integrimi Europian, qysh prej ditës së parë.
ZV/NS Escobar: Saktë! Keni edhe të tjerë, meqë ra fjala. Vendet e KUINT-it janë të bashkuar në këtë gjë.
Sokol Balla: S’jam i sigurtë për këtë. Kur shihni se çfarë po ndodh me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, keni vizituar Shkupin, tani jeni në Tiranë. Në fakt, jam i sigurt që keni vënë re një zhgënjim, edhe në nivelet e larta, le të themi duke filluar nga Kryeministri ynë. Çfarë mund të bëjë SHBA për ta bërë këtë gjë të ndodhë më shpejt?
ZV/NS Escobar: Shikoni, BE-ja ka të bëjë me vlerat dhe institucionet. Pra, ne aktualisht ndajmë jo vetëm interesa të përbashkëta, por edhe vlera të përbashkëta. Pra, në të vërtetë, tani bëhet fjalë për të thelluar institucionet. Dhe për të forcuar institucionet. Ky është një tjetër nga mesazhet e mia, që ne duam të bashkëpunojmë me ju në zhvillimin tuaj. Por jo vetëm kaq. Ne duam të gjemë një nivel më të thellë marrëdhëniesh strategjike me Shqipërinë. Ne mendojmë se jeni gati. Pra, ne jemi gati për këtë sfidë, ne jemi gati të punojmë me ju përgjatë gjithë gamës së mundësive, qofshin ato politike, ushtarake, ekonomike, arsimore, kulturore, ne e duam këtë marrëdhënie me Shqipërinë.
Sokol Balla: Në fakt, kjo tashmë po ndodh sepse ne shohim, për fat të mirë, pak vonë, por më mirë vonë se kurrë, një prani në rritje të interesit ekonomik të SHBA-së në vend.
ZV/NS Escobar: Saktë!
Sokol Balla: Dhe shumë njerëz mendojnë se kjo duhet të kishte ndodhur shumë më përpara. Gjithashtu, nga sot e dimë se një tjetër bazë ushtarake po fillon të ndërtohet në jug të Shqipërisë. Por kur bëhet fjalë për një investim tjetër, investimi i SHBA-së në vend, që është Reforma në Drejtësi, njerëzit nuk janë aq të lumtur. Jo vetëm për shkak të kohës, por edhe për shkak të rezultateve. Pra, çfarë mund të bëhet ndryshe në mënyrë që gjërat të mund të përshpejtohen, në mënyrë që njerëzit t’a ndiejnë ndikimin e Reformës në Drejtësi në jetët e tyre të përditshme. Dua të them, kur bëhet fjalë për pronësinë e tokës, kur bëhet fjalë për investimet e tyre.
ZV/NS Escobar: Epo, shteti i së drejtës është blloku i themelit nga ku ngrihen të gjitha demokracitë, përfshirë edhe tonën. Dhe çdo vend, duke përfshirë edhe vendin tonë, duhet të kërkojë mënyra për të forcuar institucionet e tij, ato që kanë të bëjnë me sundimin e ligjit. Pra, kur vjen fjala për këtë, ne jemi duke punuar me ju përmes programeve tona të ndihmës, përmes programeve tona të shkëmbimit, përmes programeve nga më të ndryshmet, për të forcuar kapacitetet. Megjithatë, dhe meqë ra fjala, ne do të bëjmë pjesën tonë në lidhje me sanksionet, sepse ne e marrim shumë seriozisht korrupsionin. Thënë kjo, nuk ka alternativë ndaj prokurorive vendase, gjyqësorit të pavarur, prokurorëve të pavarur dhe vullnetit politik për t’i bërë të gjitha këto të mundura. Pra, do të shihni presionin politik amerikan ndaj udhëheqësve të zgjedhur, të cilët ne i konsiderojmë partnerë të mirë, por ata duhet të jenë partnerë të mirë edhe për të çuar përpara sundimin e ligjit, dhe më besoni, ne jemi mjaft të vetëdijshëm dhe mjaft të hapur me ta për mangësitë që ekzistojnë. Shqipëria ka bërë shumë përparim. Do të doja të shihja më shumë dhe ne duam të punojmë me ju për të arritur më shumë. Dhe shpresojmë se do të arrijmë atje shumë shpejt.
Sokol Balla: Në fakt, ju erdhët në Shqipëri në Ditën Ndërkombëtare Kundër Korrupsionit, vetëm një ditë pasi pamë Urdhra të tjerë Ekzekutivë nga Presidenti Biden, strategji kundër korrupsionit, edhe sot sekretari Blinken shpalli përcaktime publike të tjera për liderë të korruptuar në Amerikën Latine por edhe në Ukrainë.
ZV/NS Escobar: Dhe do ketë akomë më shumë.
Sokol Balla: Do ketë më shumë? Përfshirë Shqipërinë?
ZV/NS Escobar: Do të ketë më shumë, përfshirë edhe Ballkanin Perëndimor.
Sokol Balla: Përfshirë Shqipërinë?
ZV/NS Escobar: Nuk dua t’i paraprij sanksioneve tona por do të ketë më shumë në Ballkanin Perëndimor.
Sokol Balla: Dakord, atëherë le ta çojmë bisedën drejt e në thelb. Departamenti i Shtetit e cilësoi Sali Berishën dhe familjen e tij si ‘non-grata’ për SHBA-në dhe ky ishte rasti i katërt pas Llallës, Dakos dhe Doshit. Shumë njerëz pyesin pse kaq shumë shqiptarë në këtë listë të zezë? Pra, ne nuk e shohim që të ndodhë… ok, duke përjashtuar rastin e veriut të Kosovës dhe Serbisë në dy ditët e fundit, nuk e kemi parë të ndodhë kaq shumë në Ballkanin Perëndimor. Dikush mund të mendojë, a jemi ne shqiptarët më të këqijtë e djemve të këqinj?
ZV/NS Escobar: Jo! Në fakt, do të shihni më shumë! Por në fakt, kjo është pyetja që marrim nga shumë njerëz. Pse i shohim më të shënjestruar rusët, apo ukrainasit apo serbët. Por e vërteta është se ne e ndjekim korrupsionin aty ku është. Pra, kjo është një përpjekje midis agjencive, një përpjekje midis shumë agjencive, që përfshin Departamentin e Thesarit, FBI-në, Departamentin e Sigurisë Kombëtare dhe Departamentin e Shtetit, për të kuptuar se ku është korrupsioni dhe për të kuptuar se ku është ndikimi gërryes. Dhe ky është një vendim institucional, jo një vendim politik.
Sokol Balla: Dakord, por shumë njerëz do të thoshin se në rastin e Berishës, ka qenë larg pushtetit për shumë vjet, 8 vjet tani, dhe ka njerëz të tjerë që janë në pushtet dhe Shqipëria ishte dhe vazhdon të tjetë një vend ku korrupsioni është i lartë, ose të paktën perceptimi i korrupsionit është shumë i lartë dhe shumë thonë, pse shkoni dënoni Berishën dhe nuk shpallni të tjerë që janë ende në pushtet?
ZV/NS Escobar: Sepse nuk është një vendim politik. Është një vendim institucional. Dhe nëse sheh rastet e shpalljeve të bëra dje në veri të Kosovës, ato hetime u deshën vite të zhvilloheshin. Nuk është thjesht kjo administratë, por edhe administrata e mëparshme dhe administrata para saj, ndaj askush nuk duhet t’i shohë këto vendime si vendime politike të bëra nga një administratë apo nga një institucion.
Sokol Balla: Pra po sugjeroni që kur ishte fjala për shpalljen e Berishës dhe familjes së tij, puna ndodhi edhe nën administratën Trump?
ZV/NS Escobar: Po.
Sokol Balla: Dakord, disa këtu thonë se është skemë e Sorosit dhe miqve të tij, përfshi Edi Ramën dhe ambasadoren tuaj këtu.
ZV/NS Escobar: Çfarë thonë?
Sokol Balla: Thonë që Xhorxh Soros po sponsorizon një lëvizje të tillë kundër Sali Berishës sepse Z. Berisha bllokoi ndarjen e Kosovës apo rishkrimin e kufijve me Serbinë.
ZV/NS Escobar: Absolutisht nuk është raste. Kjo është absolutisht e gabuar. Është e rrezikshme.
Sokol Balla: Pse?
ZV/NS Escobar: Sepse nuk dua që njerëzit t’i shohin këto mendime dhe këto shpallje si mjet politik. Këto janë përpjekje institucionale për të luftuar korrupsionin. Ja se ç’janë. Ndaj, nuk u bë nga një administratë, nuk u bë nga një vendim-marrës, dhe nuk u bë nga një anëtar apo një organizatë brenda kabinetit. Ishte një përpjekje kolektive dhe arritëm konsensus për të.
Sokol Balla: Ok, pasoja e parë që shohim tani, që e sugjerojnë edhe sondazhe private, është se që nga muaji maj kur ndodhi shpallja dhe sidomos që kur filloi lëvizjen e tij foltorja, Sali Berisha duket se është bërë, e dini, guxoj ta them, më popullor mes demokratëve dhe shqiptarëve në përgjithësi. Disa thonë se kjo është dobësim i Amerikës mes shqiptarëve, gjë që unë nuk e besoj, por njerëzit e thonë. Disa të tjerë e shohin si shenjë që shoqëria po maturohet, e duam Amerikën, por mund ta kritikojmë kur bëjnë një gabim. Disa të tjerë mendojnë se u bë në mënyrën e gabuar, ajo që iu bë atij. Por unë si gazetar që dua të shkoj tek e vërteta dhe transparenca, do të doja të kisha një përgjigje më të qartë se pse konkretisht, Z. Berisha dhe familja e tij u shpallën non-grata nga Departamenti i Shtetit?
ZV/NS Escobar: Ja pyetja për ju: Ku janë hetuesit vendas dhe prokurorët vendas në raste si këto? Dua të them, ne e bëmë sipas ligjeve tona, rregullave tona, autoriteteve tona. Por edhe ju keni disa në vend. Pra, nëse doni ta dini, hetoni. Nëse doni të dënoni, bëni ndjekje penale. Nëse doni të ndëshkoni, dënoni njerëzit që janë pjesë e këtij korrupsioni sepse kjo nuk ka të bëjë me Amerikën që lufton korrupsionin në Shqipëri, por ka të bëjë me Amerikën që mbështet luftën tuaj kundër korrupsionit. Kjo është pyetja ime.
Sokol Balla: Dhe jam absolutisht dakord me ju, ishte pyetje retorike. Jam plotësisht në një mendje me ju.
ZV/NS Escobar: Imja nuk ishte retorike.
Sokol Balla: Që drejtësia këtu nuk po bën punën si duhet. A do të thotë ndihma juaj për drejtësinë që ju edhe do të jepni prova dhe dosje dhe të dhëna për sistemin shqiptar të drejtësisë kur vjen fjala tek rasti i Z. Berisha dhe familjes së tij?
ZV/NS Escobar: Kemi një sistem të shkëlqyer bashkëpunimi në ligjzbatim dhe bashkëpunim ligjor dhe po, mund ta bëjmë.
Sokol Balla: Po e bëni këtë?
ZV/NS Escobar: Nuk do të komentoj për komunikimet diplomatike, por pjesë e marrëdhënies dypalëshe, e cila është e thellë dhe e gjerë, ka të bëjë me bashkëpunimin jo vetëm tek pjesa ushtarake, jo vetëm në nivelin politik, por edhe për zbatimin e ligjit dhe një gamë të gjerë çështjesh si nga pikëpamja dypalëshe ashtu edhe shumëpalëshe ku ne ndajmë inteeresa të përbashkëta dhe synime të përbashkëta.
Sokol Balla: Z. Escobar, Berisha pretendon se do të marrë, në kuptimin e parë të fjalës, Partinë Demokratike, nesër në mitingun që ka orgnaizuar në Tiranë. Javën e kaluar, Z. Basha, kreu i Partisë Demokratike më tha në një intervistë se është i gatshëm të përballet me Berishën dhe njerëzit e tij në çdo, citoj këtu, skenar të mundshëm. Por shumë vrasin mendjen nëse Basha mund t’ia dalë ta ndalojë Berishën dhe disa thonë tani se autoritetet nuk e bëjnë punën, sistemi i drejtësisë nuk e bën punën, dhe tani punën duhet ta mbarojnë SHBA-të. Si i përgjigjeni kësaj?
ZV/NS Escobar: Shiko, marrëdhënia jonë është një marrëdhënie e pjekur mes aleatëve në NATO. Nuk është në dorën tonë të zgjedhim udhëheqësit tuja, por do të nxisja njerëzit të mendojnë me shumë kujdes se cilët udhëheqës zgjedhin, se në cilën rrugë duan të jetë Shqipëria. Dhe shpresojmë se përgjigja do të jetë një rrugë me fokusin europian, përkushtuar ndaj NATO-s, dhe përkushtuar ndaj luftës kundër korrupsionit.
Sokol Balla: Ambasadorja juaj këtu e ka bërë të qartë pozicionin e Departamentit të Shtetit se çfarë do të ndodhë me Partinë Demokratike nëse gjërat shkojnë nga ana e Berishës. A keni një mesazh tjetër për ta plotësuar?
ZV/NS Escobar: Nuk takohemi me të. Është i shpallur. Pra, do të ketë pasoja nëse Partia Demokratike zgjedh dikë që është i shpallur për të qenë udhëheqësi i saj.
Sokol Balla: Si? Keni zgjedhur më parë, dua të them Departamenti i Shtetit ka zgjedhur më parë edhe organizata politike që kanë qenë në listë, në listë të zezë…
ZV/NS Escobar: …shumë rrallë …
Sokol Balla: …shumë rrallë, do të ishte ky rasti?
ZV/NS Escobar: Nuk e kuptoj pse do të ishte ky rasti. Dhe e di që njerëzit duan ta krahasojnë me rastin e Milorad Dodikl; me që ra fjala, ne takohemi me të vetëm sepse është në presidencën treshe, takohemi me presidencën, jo me të. Nuk takohemi me të në Sarajevën lindore, nuk takohemi me të në Banja Luka dhe nuk takohemi me të në Pale, dhe sigurisht që nuk e ftojmë në Uashington dhe nuk ftohet në Bruksel apo ndonjë kryeqytet europian tjetër. Pra, mendojeni atë si shembull.
Sokol Balla: Lidhur me situatën në PD, përsëri, po thoni që në skenarin që kthehet Sali Berisha, keni një përgjigje për këtë?
ZV/NS Escobar: Ne kemi një politikë për këtë. Por shiko, vërtet dua të flas më shumë për marrëdhënien dypalëshe se sa thjesht për Sali Berishën sepse Shqipëria është më shumë se thjesht Sali Berisha. Ky është një vend vërtet dinamik me shumë mundësi që po tregon udhëheqësi në çdo anë, në NATO, në marrëdhënien dypalëshe dhe tani me Këshillin e Sigurimit, dua të flas për këto, aty po shkon marrëdhënia jonë, aty do të jetë marrëdhënia jonë. Dhe aty duam partnerët tanë të qëndrueshëm të jenë, të gjejnë kush janë udhëheqësit që do ta çojnë Shqipërinë në atë drejtim. Ndaj, vërtet nuk dua të flas për të shkuarën sepse e shkuara është në të shkuarën tashmë, të flasim për të ardhmen dhe le të flasim për mundësitë e jashtëzakonshme që kemi këtu me Shqipërinë. Dhe më lejoni të them diçka tjetër: një nga arsyet pse kjo administratë ka shpenzuar shumë kohë dhe fokus në këtë pjesë të botës është sepse Ballkani Perëndimor janë një mundësi vërtet e jashtëzakonshme për rritje ekonomike, për rritje të partneritetit. Nëse shihni këtë pjesë të botës, është pjesa që rritet më shpejt në Europë. Ka njerëz që janë vërtet të përqendruar tek krijimi i një të ardhmeje më të mirë për njerëzit dhe kjo është ajo për të cilën dua të flas.
Sokol Balla: Dhe jam absolutisht dakord me ju sepse vullneti i njerëzve është pikërisht ai…
ZV/NS Escobar: …po…
Sokol Balla: …por kjo ndonjëherë shkon kundër vullnetit të udhëheqësve politikë. Prandaj këmbëngul tek ky rast, jo rasti i Berishës, për të cilën bie dakord me ju se ai është e kaluara, por mesazhi që jepni me anë të tij, që edhe të tjerë udhëheqës duhet të dëgjojnë dhe të tremben?
ZV/NS Escobar: Mesazhi që po jap është: i shohim partnerët tanë mes njerëzve që janë të përqendruar tek integrimi europian, partneriteti në NATO, dhe kundër korrupsionit. Me këta jemi në partneritet. Dhe meqë ra fjala, nuk janë të gjithë në sferën politike, ndaj, nëse nuk i gjejmë në sferën politike, do t’i gjejmë tek shoqëria civile, në grupet e të rinjve, në sektorin privat, kemi shumë partnerë këtu dhe do t’i bëjmë gjërat të ndodhin.
Sokol Balla: Ok. Z. Escobar, shumë faleminderit. Ishte kënaqësi.
ZV/NS Escobar: Faleminderit juve.