Europa ka kujtuar këtë 23 gusht, “Ditën e viktimave të regjimeve totalitare”. Kjo datë është thjesht një ditë simbolike përkujtimore për miliona njerëz në Europë që vuajtën pasojat e regjimeve totalitare, por ka dhe një rëndësi të madhe historike. Më 23 gusht të vitit 1939, Minisrti i Jashtëm i Bashkimit Sovjetik Vyacheslav Molotov dhe ai i Gjermanisë Naziste Joachim von Ribbentrop, firmosën paktin e ‘asnjanësisë’ mes dy vendeve. Në fakt, pakti përcaktonte, 80 vjet më parë, se Gjermania mund të pushtonte Poloninë, ndërsa Bashkimi Sovjetik nuk do të kundërshtonte. Por në këmbim, Stalini do të aneksonte shtetet baltike, Letoninë, Lituaninë, Estoninë dhe Finlandën.
Pesëdhjet vetë më vonë, gati dy milion njerëz u bashkuan në të gjitha vendet balltike në një protestë paqësore, anti-sovjetike. Protesta u mbajt pikërisht më 23 gusht të vitit 1989, 50 vjet nga pakti Molotov-Ribbentrop. 30 vjet pas asaj proteste, këtë 23 gusht, pesë shtete të BE dolën me një deklaratë të përbashkët duke u bërë thirrje qeverive evropiane për dalë kundër regjimeve totalitare. Ministritë e jashtme të Estonisë, Letonisë, Polonisë dhe Rumanisë, u shprehën në deklaratën e tyre se dokumenti i nënshkruar nga ish-ministri i jashtëm sovjetik Vyacheslav Molotov dhe homologu i tij nazist gjerman, Joachim von Ribbentrop, “ndezi Luftën e Dytë Botërore dhe dënoi gjysmën e Evropës në dekada të tëra mjerim”.
Shtetet që kanë bërë deklaratën kanë nënvizuar dhe arsyen pse Parlamentin Evropian zgjodhi 23 gushtin si ditën Evropiane të Kujtimit të Viktimave të Regjimeve Totalitare, që synon të kujtojë “vdekjen dhe jetët e shkatërruara nga krimet e kryera nën ideologjinë e nazizmit dhe stalinizmit”. Rënia e ‘Perdes së Hekurt’ 30 vjet më parë i hapi rrugën transformimit të ish-vendeve komuniste, duke u bërë pjesë e BE. Ndërkohë, ishte Rusia që për herë të parë publikoi marrëveshjen e nënshkruar 80 vjet më parë nga Molotov dhe Ribbentrop, të cilët ravijëzuan hartën e Europës mes Gjermanisë naziste dhe Bashkimit të Republikave Socialiste Sovjetike.
Dokumentet e nënshkruara nga dy-ish ministrat e regjimeve totalitare, u publikuan për herë të parë në një ekspozitë në Arkivin e Shtetit të Moskës, së bashku me dokumentet e tjera nga marrëveshja e Mynihut e vitit 1938, deri në shpërthimin e luftës. Ministri i Jashtëm i Rusisë, Sergei Lavrov mbajti një fjalë përshëndetëse në çeljen e ekspozitës, ku justifikoi vendimin e Bashkimit Sovjetik për firmosjen e paktit me Hitlerin. Sipas Lavrov, “Bashkimi Sovjetik u detyrua të ruante veten dhe të siguronte kufijtë, duke nënshkruar një pakt jo-agresiviteti me Gjermaninë”. Sipas Lavrov, ky vendim erdhi pasi “bendet e Europës perëndimore luajtën një rol të dyfishtë, duke u përpjekur që agresionin nazist ta shtynin drejt Europës lindore”.
