Nga Christine Ro, BBC
Për Virginia Mason Franciscan, një qendër mjekësore në shtetin amerikan të Uashingtonit, 18 tetori 2021 ishte dita e vlerësimit. Dhjetë javë më parë, qendra kishte deklaruar se i gjithë stafi i saj do të duhej të vaksinohej kundër Covid-19 deri në atë datë, në mënyrë që të mbroheshin nga sëmundja si ata që punojnë në qendrën mjekësore ashtu edhe pacientët e tyre.
Ishte një kërkesë potencialisht e rrezikshme, duke pasur parasysh mungesat e personelit mjekësor dhe rezistencën ndaj vaksinimit që tronditi pjesë të tjera të sektorit mjekësor në SHBA. Por kur erdhi 18 tetori, 95% e stafit e kishte përmbushur kërkesën nëpërmjet vaksinimit (5%, duke përfshirë stafin pjesërisht të vaksinuar, janë aktualisht në pushim administrativ.)
Charleen Tachibana, një ekzekutive që e ka kaluar të gjithë karrierën e saj në Virginia Mason, beson se kjo shkallë e lartë vaksinimi është pjesërisht për shkak se ka kërkesa të shumta për vaksinim. Në vitin 2004, Virginia Mason thuhet se u bë qendra e parë mjekësore që kërkoi që i gjithë stafi i saj të vaksinohet kundër gripit çdo vit. Shkalla e vaksinimit u rrit nga 54% në 98% në dy vite.
Kjo rriti kërkesat për vaksinën e koronavirusit. Një aspekt ishte sigurimi që stafi të ishte sa më i përshtatshëm për të marrë dozat. Sipas përvojës së Virginia Mason, mandati i vaksinës është një mjet i fuqishëm për ruajtjen e shëndetit publik. Por mund të jetë gjithashtu një çështje shumë e kontestuar. Në disa mënyra, qëndrimet ndaj kërkesave aktuale të vaksinës Covid-19 pasqyrojnë modelet e shekujve të mëparshëm, duke e bërë të rëndësishme që të kuptohen mësimet historike të vaksinimit të detyrueshëm, raporton abcnews.al
Precedentë për mandatet e vaksinave
Në shekullin e 17-të, mjekët kinezë zbuluan linë. Kështu disa udhëheqës bënë të detyrueshme vaksinën. Për shembull, gjatë Luftës Revolucionare Amerikane, në 1777, gjenerali George Washington kërkoi që të gjitha trupat të vaksinoheshin kundër lisë.
Vaksinimi i la vendin vaksinimit më të sofistikuar pasi mjeku anglez Edward Jenner zhvilloi një vaksinë kundër lisë në 1796 . Vaksinimi i detyrueshëm filloi vetëm disa vite më vonë. Në 1806, Elisa Bonaparte, sundimtarja e Lucca dhe Piombino në Italinë e sotme (dhe motra e Napoleonit), urdhëroi vaksinimin e foshnjave të porsalindura dhe të rriturve. Një tjetër moment historik ndodhi në 1853, kur Akti i Vaksinimit të Detyrueshëm kërkonte që foshnjat në Angli dhe Uells të vaksinoheshin kundër lisë.
“Shtetet e Bashkuara bënë të detyrueshëm vaksinimin nga fundi i viteve 1970,” sipas Lee Hampton, një pediatër dhe epidemiolog mjekësor me Gavi, Aleanca e Vaksinave. Dhe Italia kërkoi që fëmijët të vaksinohen kundër një sërë patogjenësh , si hepatiti B, difteria, pertusis, poliovirusi, tetanusi, Haemophilus influenzae tip B, fruthi, shytat, rubeola dhe variçela.
Sipas Hampton, “vetë detyrimi i vaksinimit nuk kishte shkaktuar ndonjë problem. Vaksinimi tani kërkohet në disa raste për të vazhduar shkollën (për shembull, kundër hepatitit B në Slloveni), dhe në një rast ekstrem në Itali, për kujdestarinë e fëmijëve . Mandatet e vaksinave janë veçanërisht të zakonshme në vendet me të ardhura të larta, sipas Hampton. Gjithashtu priret të ketë një lidhje me stilin e qeverisjes, ku “sa më autoritare të jetë qeveria, aq më shumë ka gjasa që vaksina të bëhet e detyrueshme.
Kjo mund të mos jetë befasuese, sepse është më e lehtë për këtë stil qeverisjeje të vendosë rregulla të reja, duke përfshirë ato në interes të publikut (në rastin e vaksinave). Për shembull, Gambia urdhëroi imunizimin e fëmijëve në 2007, gjatë një periudhe sundimi autoritar. Megjithatë, vaksinimi i detyrueshëm është gjithashtu i zakonshëm në vendet demokratike në situata emergjente, të tilla si gjatë pandemive – shteti amerikan i Nju Jorkut bëri të detyrueshme vaksinat e gripit për punonjësit e kujdesit shëndetësor gjatë pandemisë së gripit të derrit në 2009, raporton abcnews.al
Gjatë shekujve, shumë kanë kundërshtuar vaksinimin e detyrueshëm. Disa vaksina përfshijnë sasi të vogla të produkteve shtazore, si squalene, një vaj nga mëlçitë e peshkaqenëve . Vaksina e poliomielitit përdorte më parë qeliza nga veshkat e majmunit. Këto lloj përbërësish janë kundërshtuar nga vegjetarianët.
Vaksina e hershme e lisë përfshinte limfën e lisë së lopës, e marrë nga fshikëzat e viçave. Për pjesë të lëvizjes vegjetarianë dhe skeptikëve të vaksinave në Britaninë Viktoriane, kjo ishte e papranueshme. Këta skeptikë të vaksinave kishin arsye të ndryshme, sipas Sylvia Valentine, e cila aktualisht po shkruan tezën e saj të doktoraturës mbi këtë temë në Universitetin e Dundee.
Indet e derrit kanë bërë gjithashtu disa myslimanë të shqetësohen nëse disa vaksina janë hallall – për shembull, nëse përdorin xhelatinë me origjinë nga derri. Kjo sfidoi vaksinimin e fruthit në Indonezi në vitin 2018 . Kohët e fundit, klerikët myslimanë në Indonezi kanë deklaruar se vaksinat Covid-19 janë të lejueshme, dhe prodhuesit e vaksinave Covid-19 kanë deklaruar se këto vaksina nuk përmbajnë produkte të derrit.
Disa autoritete hebreje kanë këmbëngulur gjithashtu se nuk duhet të ketë probleme me vaksinat që injektohen në trup që përmbajnë përbërës me prejardhje derri . Një komponent tjetër i kontestuar janë linjat qelizore të fetusit pas aborteve që janë kryer ligjërisht dekada më parë. Këto linja qelizore vazhdojnë të përdoren në testimin e disa vaksinave dhe zhvillimin e të tjerave. Pavarësisht kësaj, Vatikani i ka shpallur vaksinat e koronavirusit ” moralisht të pranueshme” .
Ndërsa do të ketë mosmarrëveshje midis sekteve dhe individëve, veçanërisht aty ku feja është shumë e decentralizuar – si në mesin e të krishterëve ungjillorë amerikanë nuk ka fe që mund të ndalojë vaksinimin. Në fakt, gjatë historisë, zyrtarët fetarë kanë luajtur rol të rëndësishëm në inkurajimin dhe zbatimin e vaksinimit. Në fund të fundit, është në interesin e tyre të ruajnë shëndetin e adhuruesve.
Gjatë epokës viktoriane, disa punëdhënës anglezë bënë të detyrueshme vaksinat e lisë, të cilat kishin veçanërisht të ngjarë të preknin klasën punëtore . Sindikatat kanë qenë burime të rëndësishme të opozitës së organizuar.
Megjithëse një pakicë e vogël e skeptikëve sot janë shumë të zëshëm, “lëvizja viktoriane kundër vaksinimit ishte shumë më e madhe”, sipas Nadja Durbach, një historiane në Universitetin e Utah.
“Ai ishte gjithashtu më i zakonshëm se anti-vaksinimi sot. Kishte më shumë të panjohura për sa i përket shkencës së vaksinimit dhe për shkak të mungesës së kanalizimeve, do të thoshte se procesi mund të çonte lehtësisht në rritjen e infeksioneve.”
Vazhdojnë të ketë paralele mes protestës së vaksinës bashkëkohore dhe asaj historike. Vaksinimi i detyrueshëm kundër lisë përfundoi në vitin 1947 në Mbretërinë e Bashkuar, mes një tendence më të gjerë drejt vaksinimit opsional. Megjithatë, siç po vërejmë tani me Covid-19 , dhe si më parë me linë , mandatet e vaksinimit kanë nxitur personat të vaksinohen. Për shembull, kur Franca urdhëroi vaksinimin e fëmijëve– kundër sëmundjeve potencialisht vdekjeprurëse për personat e lindur pas vitit 2018, numri i fëmijëve të vaksinuar plotësisht u rrit ndjeshëm gjatë viteve të mëparshme .
Kur zgjidhet me kujdes, nuk ka dyshim se vaksinimet e detyrueshme mund të shpëtojnë jetë. Për shembull, një studim zbuloi se pacientët kishin shumë më pak gjasa të vdisnin (me shkallë vdekshmërie prej rreth 13.6% vdekshmëri 22.4%) në spitalet ku punonjësit e kujdesit shëndetësor kishin shkallë më të lartë të vaksinimit kundër gripit krahasuar me ata me përqindje të ulëta.
Një tension i përbashkët është midis detyrimit, i cili mund të rrisë armiqësinë, dhe vaksinimit vullnetar, i cili mund të rrisë transmetimin.
Disa ekspertë shëndetësorë janë të shqetësuar për vaksinimin e detyrueshëm, sepse këto politika mund të zvogëlojnë besimin tek autoritetet mjekësore për një afat të gjatë. Mandatet e vaksinave kanë çuar në trazira të dhunshme në Brazil dhe mund të kenë kontribuar në lëvizjet e zhurmshme kundër vaksinave në të gjithë Europën.
Në Francë, një nga pikat e nxehta në botë të hezitimit të vaksinave, Ministria e Shëndetësisë është përpjekur të zvogëlojë efektet polarizuese të mandateve të vaksinave duke përfshirë mandatet brenda një përpjekjeje më të gjerë për të ndërtuar besim. Kjo ka çuar në përmirësimin e fushatës së vaksinimit megjithëse një pakicë e konsiderueshme janë ende ngurrues ndaj vaksinave – duke sugjeruar rëndësinë e vazhdimit të monitorimit të qëndrimeve dhe forcimit të marrëdhënieve midis institucionit mjekësor dhe publikut.
Megjithatë, jo të gjithë bien dakord për atë që llogaritet si “mandat” – ekziston një argument se shumë të ashtuquajtura vaksinime të detyrueshme nuk janë teknikisht mandate sepse njerëzit zakonisht mund të zgjedhin në rrethana të caktuara, si për shembull për arsye fetare. Dhe zbatimi mund të jetë i lirë ose edhe inekzistent .
Vaksinimi i detyrueshëm– i cili përfshin zbatimin e vaksinimit të detyrueshëm përmes forcës fizike ose frikës është i ndryshëm. Megjithatë, sipas Yaqiu Wang, një studiues kinez për Human Rights Watch, taktika e detyrimit duke përfshirë ngacmimin dhe spiunimin janë raportuar në disa zona të Kinës. Kjo nuk është domosdoshmërish një politikë zyrtare kombëtare, shpjegon Wang.
Por qeveria qendrore lëshon kuota të ashpra vaksinimi për qeveritë lokale, të tilla si udhëzimet e shtatorit për të vaksinuar të paktën 90% të fëmijëve në Kinë.
“Kjo lloj kuote/dekretimi i qeverisë qendrore rrit shkallën e vaksinimit, por ndonjëherë kjo mund të rezultojë në vaksinime të detyrueshme në nivel lokal.”
Edhe në mungesë të forcës fizike, disa ndëshkime për mospërmbushje të mandateve mund të jenë kundër produktive – për shembull, nëse vendosen tarifa të konsiderueshme për njerëzit që tashmë e kanë të vështirë të marrin leje nga puna ose të udhëtojnë në qendrat e vaksinimit
Vaksinimi i detyrueshëm duhet të jetë në masë, sipas Hampton. Ata duhet të përfshijnë personat që janë më të rrezikuar duke e kombinuar me vaksinimin e personave për të reduktuar përhapjen e sëmundjes.
Ky është sigurisht një kombinim i mirë. /abcnews.al