Wilson Kokalari, inxhinieri shqiptaro-amerikan, i cili të shtunën kishte 5-vjetorin e ndarjes nga jeta (20 korrik 2014), ishte nga ata pak njerëz që e dinte se sa pranë ishte Amerika për udhëtimin e parë në Hënë, para se mbarës botës t’i jepej lajmi dhe të shihte Neil Armstrong, Komandantin e Apollo 11, anijes kozmike që zbriti në Hënë, kur tha: “Një hap i vogël për njeriun, por një kërcim gjigant për njerëzimin”. Realstory.al sjell një pjesë të historisë së inxhinierit Kokalari, i cili ishte kreu i kontrollit teknik të të gjitha sistemeve të anijes kozmike për udhëtimin në hënë, Apollo 11, dhe që po ashtu kontribuoi në udhëtimin e Apollo 15, anija kozmike që çoi flamurin shqiptar në Hënë. Në vitin 1971, në Hënë niset “Apollo 15” dhe në bordin e saj u vendosën 32 flamuj të vegjël nga e gjithë bota, të kapur me litar. Tekniku i lartë i NASA-s në atë kohë ishte Wilson Kokalari. Pas përfundimit të misionit, flamujt dolën në një ankand të madh. Flamuri në fjalë, atë kohë me yllin e verdhë, ka një shkrim të astronautit dhe firmën e tij. Ai shoqërohet dhe me një certifikatë origjinaliteti.
Wilson (Vilson) Kokalari (1935-2014) ishte më pak se 2 vjeç kur familja e tij emigroi nga Gjirokastra për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, një familje e persekutuar dhe që një anëtare e spikatur i familjes së tij, Musine Kokalari, u ekzekutua nga komunistët. Që nga fillimi, ndryshe nga shumë imigrantë të tjerë, babai i tij Hilmi Kokalari testoi me sukses aftësinë e tij të biznesit, duke shitur ullinj dhe djathë të dërguar në SHBA nga Shqipëria. Lufta dhe pastaj izolimi komunist i dha fund tregtisë dhe u përqendrua në biznesin e pasurisë së patundshme. Në vitet ’50 ai kishte fituar një numër ndërtesash në Manhatan. Por djemtë e tij kishin plane të tjera dhe përfundimisht vendosën të shesin ndërtesat. Wilson Kokalari dhe vëllai i tij u arsimuan për inxhinieri. Wilson mori pjesë në Universitetin Perdue, ku doli më i miri për ata që duan të bëhen astronautë. Edhe Neil Armstrong, komandanti i ardhshëm i Apollo 11, u diplomua nga ky universitet.
Programi Apollo filloi gjatë administratës së Presidentit Eisenhower, por kurrë nuk u zhvillua për shkak të mungesës së fondeve. Në prill të vitit 1961, sovjetikët dërguan njeriun e parë në hapësirë dhe në kuadër të Luftës së Ftohtë, ndikimi i propagandës së një ngjarjeje të tillë ishte shumë i madh. Një muaj më vonë, Presidenti Kennedy, në fjalimin e tij historik në Kongres, premtoi se “para se dekada e tanishme të arrijë fundin, njeriu do të shkojë në Hënë dhe do të kthehet në tokë i sigurt”. Në vitet në vijim, NASA do të punësonte 400 mijë njerëz dhe do të shpenzonte 24 miliardë dollarë.
Dy kompani private morën kontratën për ndërtimin e pjesëve kryesore të anije kozmike që do të bënin udhëtimin në Hënë: “Aviation North American” nga Kalifornia do të ndërtonte Modulin e Shërbimit të Komandës – CSM) të Apollo, ndërsa “Grumman Aircraft Engineering Corporation” nga Long Island, Nju Jork, mori përsipër ngritjen e Modulit Lunar ose Modulit Lunar Excursion – LEM).
Wilson Kokalari është një nga pak njerëz që kanë punuar për të dyja këto kompani. Projekti ishte i madh dhe të paktën katër kompani të tjera do të kontraktoheshin nga NASA, për të ndërtuar nën-sistemet e anijes hapësinore. Inxhinieri shqiptar kishte një rol kyç në këtë projekt. Ai ishte kontrollori kryesor i sistemit në tërësi.
Ai shkroi projektin për testimin inxhinierik, një hap vendimtar në këtë proces. Pas përfundimit, nënsistemet duhej të testoheshin se si punonin. Pastaj sistemi do t’i nënshtrohej testimit; atëherë sistemi do të testohej elektronikisht, duke simuluar se si do të funksiononte në hapësirë, pa astronautët brenda anijes. Në fund, të gjitha sistemet e anijes kozmike do të testoheshin, këtë herë me astronautët brenda anijes.
Programi i testimit, siç shihet dhe në foto është me mijëra faqe të gjata, madje edhe më të gjata janë pjesët që kanë të bëjnë me detaje të caktuara. Ato u hartuan nga inxhinieri shqiptar gjatë dy viteve punë të vështirë.
Wilson Kokalari bëri edhe një libër që përmbanin hapat e testimit. Ky libër udhëzues, me titull Apollo, ka emrin e z. Kokalari në faqen e parë dhe konsiderohej si një nga sekretet më të mëdha në Amerikë në kohën kur ishte shkruar. Edhe pse ai ishte autori dhe ai ishte një person me besim të konsiderueshëm, Wilson nuk u lejua në atë kohë të merrte librin jashtë vendit të punës.
Lexuesit ndoshta dinë shumë për Apollo 11, i cili zbriti dy burrat e parë në Hënë, astronautët amerikanë Neil Armstrong dhe Buzz Aldrin, në atë ditë historike të 20 korrikut 1969 ose rreth Apollo 13, për shkak të filmit që shfaq Tom Hanks . Megjithatë, pak dinë për fluturimet e mëparshme ose të mëvonshme në Hënë, të suksesshëm dhe të papërfunduar. Për shembull, nga 21 dhjetori 1968 deri më 18 maj 1969, tre misione (Apollo 8, 9 dhe 10) u nisën për në Hapësirë, duke u përpjekur të përshpejtonin gjërat, nga frika se sovjetikët do ta bënin atë të parët. Secila prej këtyre misioneve kishte tre astronautë, por ata nuk mund të hynin në Hënë. Ndërsa për përpjekjes së parë të suksesshme, astronautët amerikanë do të ktheheshin pesë herë të tjera në Hënë (Apollo 11, 12, 14-17). Një ekip i madh njerëzish u angazhuan për këto arritje, por pak njerëz kanë qenë në zemër të gjithçkaje, siç ishte Wilson Kokalari.
Astronautët e parë që hynin në Hënë, si një shenjë mirënjohjeje për punën e jashtëzakonshme të atyre që bënë të mundur këtë fluturim historik, morën me vete një pllakë me emrat dhe nënshkrimet e anëtarëve të ekipit teknik, duke përfshirë Wilson Kokalarin. Ata vendosën në Hënë, ashtu siç bënë me flamurin amerikan.
Në një intervistë për Illyriapress, Wilson Kokali është shprehur se në fillim, vetëm pak emra duhej të shkruheshin në atë pllakë: “Vetëm ata të skuadrës bërthamore, të cilat mblodhën dhe kryen testimin përfundimtar të anije kozmike. Pastaj u shtuan emrat e pjesës tjetër të ekipit. “Sapo fillova të punoja me programin Apollo gjatë viteve ‘60, në fillim të projektit, kur i thashë babait tim se do të shkonim në Hënë, ai më shikoi sikur isha i çmendur dhe tha: Sigurisht, sigurisht, do të shkosh. Për fat të keq, ai kishte vdekur në vitin 1964 dhe nuk ishte aty për të mësuar për ngjarjen e madhe në të cilën djali i tij po luante një rol kyç. Natyrisht, deri në atë kohë, njerëzit nuk kishin idenë se sa afër ishim rreth udhëtimit në Hënë”, është shprehur Wilson Kokalari në intervistën e tij, pothuajse 50 vjet pas ngjarjes, ky hap gjigant i njerëzimit konsiderohet ende një mrekulli. /Realstory
