Nga Skënder Minxhozi
Ata që bërtasin nga mëngjesi në darkë për vjedhje votash sa në Dibër, Durrës apo diku gjetkë, mund të kenë betejat e tyre të drejta për të luftuar. Në epokën dixhitale krimet zgjedhore bëhen gjithnjë e më të vështira për t’u kamufluar, megjithëse është një e vërtetë e provuar katërcipërisht, se zgjedhjet shqiptare nuk u vodhën për herë të parë as në vitin 2017, as në vitin 2019. Ka pasur momente për shembull, kur të vidhje një mandat me shumë peshë, si ai i Tiranës, nuk ishte turp të ndryshoje rezultatin as para kamerave që e transmetonin direkt zullumin elektoral nga zyrat e KQZ te Pallati i Kongreseve, në praninë e shqiptarëve dhe të huajve.
Megjithatë çfarë ka ikur, nuk kthehet më. Duhet folur e luftuar për zgjedhje të lira, sepse ka ende shumë rrugë drejt normalitetit. Dhe duket se normaliteti zgjedhor në këtë vend nuk fillon tek kutia e votimit, ditën e zgjedhjeve, por shumë kohë më parë, kur nuk është hapur asnjë nga mbi 5000 qendrat e votimit nëpër territorin shqiptar.
Origjina e shtrembërimit të vullnetit të popullit nuk nis me fushatën elektorale, apo edhe me ditën e votimit. Ajo vetëm përmbyllet në atë moment, vetëm merr të drejtën e “nënshtetësisë”. E keqja nis jo tek mungesa e zgjedhjeve të lira në rang kombëtar, por tek mungesa e proceseve demokratike, e respektimit të lirisë së brendshme dhe e mbytjes së alternativave qysh në gjirin e vetë partive politike.
Sot është një e vërtetë e pranuar gjerësisht nën zë, por edhe publikisht, se me kalimin e viteve, partitë politike e kanë uzurpuar, mpakur dhe kthyer në formalitet fals, procesin e përzgjedhjes së kandidatëve për pushtetin qendror dhe atë lokal. Të përzgjedhësh sot një deputet apo një kryetar bashkie të ardhshëm, prej kohësh nuk do të thotë më të bësh ndonjë konsultim serioz vertikal, që nga baza deri në kokë të partisë. Asnjë proces apo qoftë edhe gjurmë gare apo konkurrimi listash, nuk ndodh sot brenda partive të mëdha PS e PD (imagjinoni të tjerët), për të peshuar, reflektuar dhe më në fund përzgjedhur ata që janë më të mirët në një realitet konkret, në një territor, qytet apo fshat të Shqipërisë.
Krerët politikë, forumet drejtuese të partive, ndodhen sot pa asnjë alibi bindëse, rreth gjendjes në të cilën ndodhet përfaqësimi i votës së popullit në institucione. Kanë qenë me vite e vite sovranë të padiskutueshëm në proceset e rekrutimit dhe të karrierave të të gjithë atyre që popullojnë sot parlamentin, pushtetin vendor dhe dhjetëra institucione të tjera që menaxhojnë paranë publike, ose flasin në emër të vendit.
Megjithëse ndahen në një pafundësi temash e tezash, disa herë qesharake dhe hipokrite, pjesa dërrmuese e liderëve politikë e pranon sot se sistemi ndodhet në një krizë të thellë përfaqësimi. “Dua t’i telefonoj dikujt në Evropë, po s’kam se kujt”, thoshte dikur me ironinë e tij të hollë sekretari amerikan i shtetit Kinsinger. Ndodhemi në situatën kur një përfaqësues i popullit i thotë “kopratë” korporatës! Dhe ai që e futi këtë person në sallën e Kuvendit nuk ka dalë të paktën të kërkojë një ndjesë simbolike!
Të gjitha sinjalet që vijnë nga selitë e partive në prag të fillimit të fushatave elektorale, kanë të bëjnë me parimin “ruaju mos të të heqë kryetari vështrimin”! Një batutë e brendshme partiake që pasqyron shkallën e varësisë që ka arritur sot procesi i vendimmarrjes, nga i pari i forcës politike. Tejkalim strukturash, formalitet i skajshëm në hartime listash, heqje emrash me peshë dhe vlerë, për t’u zëvendësuar nga të njohur, miq apo “përfaqësues të sipërmarrjes” – kjo është zanafilla e problemit me zgjedhjet shqiptare. Kudo rreth nesh, në Itali e vende të tjera demokratike të pellgut tonë gjeografik, zgjedhja e kandidaturave kalon disa kritere që mund të kenë infiltrime miqsh e të njohurish personalë, por që nuk i binden kurrsesi ekskluzivisht, subjektivitetit të krerëve partiakë. Ka garë, ka kritere, ka dhe vlera që promovohen.
Procesi i respektimit dhe zbatimit të demokracisë së brendshme, është kthyer në një çështje ekzistenciale për partitë politike shqiptare. Kemi këtë parlament sepse, ndër të tjera, kemi pasur edhe një lloj të caktuar materiali të skaduar në listat që janë votuar. Lidhja shkak-pasojë në këtë rast është flagrante dhe flet për një bjerrje të hatashme të proceseve të brendshme demokratike partiake, në selektimin e përfaqësuesve të ardhshëm në të gjitha katet e pushtetit dhe institucioneve.
Nëse duam të afrohemi realisht e jo vetëm verbalisht me Evropën, duhet të njohim dhe aplikojmë këtë parim të madh që ndan partitë autoritariste, nga ato demokratike. Nuk mund të ketë një reformë të qenësishme zgjedhore dhe zgjedhje të ndershme, nëse nuk votohet dhe zgjidhet mbi bazën e listave që pasqyrojnë lirinë dhe demokracinë e brendshme të siglave që konkurrojnë. Nëse duam të operojmë dhe amputojmë të keqen, le ta bëjmë siç duhet. Ndryshe gangrena nuk do të zhduket.