Analiza në “Real Story”: Kriza mbetet, vetëm Basha-Rama e zgjidhin

Shkarkimi i Presidentit Ilir Meta dhe skenarët e zgjidhjes së krizës politike, ishim tema e debatit mbrëmjen e së enjtes në “Real Story” të gazetarit Sokol Balla. Analistët e ftuar në studio, Alferd Lela, Arian Vasiari, Skënder Minxhozi, Agron Gjekmarkaj dhe Eduard Zaloshnja, kanë treguar disa nga mënyrat se si mund të marrë fund kriza e gjatë politike, që ka mbërthyer vendin. Sipas analistitit Alfred Lela, Kriza vijon të mbetet, duke u shprehur se veprimet e bëra nga Ilir Meta deri tani, nuk i përkasin antyrës së tij. “Kriza vazhdon të jetë, edhe pse kanë lëvizur shumë aktorët, ngjarjet janë po ato. Tashmë Ilir Meta është përtej Presidencës dhe patjetër edhe përtej LSI. Të gjithë gjërat që ka bërë deri më tani, janë gjëra që nuk i përkasin natyrës së Ilir Metës”, tha ndër të tjera Alfred Lela.

Agron Gjekmarkaj u shpreh se zgjedhjet e 30 qershorit nuk ishin të tilla, ndërsa sipas tij, Lulzim Basha bëri mirë që u tërhoq nga ideja e konfliktit civil. “Kemi praktikisht gjysmën e Shqipërisë që qeveriset nga e djathta, që nuk pranojnë të lëshojnë karrigen. 30 qershori nuk ishte zgjedhje, ishte një ditë votimesh. Lulzim Basha nuk ka fituar në këtë proces. Bëri shumë mirë që nuk i shkoi deri në fund “Rama Ik”. Unë kam bindjen se Basha nuk do e çonte popullin në konflikt civil”.

Arian Vasjari u shpreh se krizën mund ta zgjidhin vetëm Lulzim Basha dhe Edi Rama. “Kriza mund të zgjidhet vetëm nga Basha dhe Rama. Ilir Meta ështënjë aktor i tretë në këtë histori. Kriza ka mbetur e vetme ndaj i ka mundur të gjithë. Kriza ka fituar. Nuk është fare një krizë Kushtetuese, siç thotë Presidenti. Jemi në krizë sepse palët nuk e kanë respektuar atë”, tha Vasiari.

Gjatë debatit, analisti Eduard Zaloshnja, tregoi një të dhënë shumë interesante. Sipas tij, në zgjedhjet e 2005, Partia Demokratike, që u shpall fituese, mori vetëm 560 mijë vota. Në fakt, Zaloshnja e argumentoi këtë me faktin se në atë vit, LSI doli për herë të parë e vetme në zgjedhje, duke marrë vota nga PD dhe PS, ndërsa duke komentuar rezultatin e 30 qershorit, Zaloshnja u shpreh se politikisht ishte barazim. “Për mua, 30 qershori ka përfunduar në barazim politikish, pasi të dyja palët pretendojnë që kanë fituar. Njëra me vota, tjetra me bojkotin.

Në diskutimin për pjesëmarrjen në 30 qershor, Skënder Minxhozi, u shpreh se pati disa arsye që njerëzit nuk dolën të votonin. Një prej tyre ishte frika që po mbillej për konflikt ditën e zgjedhjeve. “Deri në 30 qershor, njerëzit kishin frikë të votonin. Gjuha e kalkuluara ishte e tillë që të demobilizonte votuesit për të votuar. Në Shqipëri digjeshin KZAZ, gjuha ishte shumë e ashpër. Ishte ana tjetër e logjikës, ‘çe duam votën se Erion Veliaj fiton me 5 vota’. Në këto kushte krijuan një situatë, që realisht do të shtynte drejt një pjesëmarrje të ulët. Këto zgjedhje, nuk ishin zgjedhje, ishin votime të shëmtuara”, tha Minxhozi.

Zaloshnja: PD rritet me 100 mijë vota, përgjysmohet LSI

Nga Eduard Zaloshnja

Nga një projeksion që i bëra votave, bazuar në një sondazh që zhvillova ditët e para të korrikut, rezultonte që, nëse zhvillohen zgjedhje parlamentare sot, PD-ja dhe satelitet e saj tradicionalë (PR+PDIU+LZHK+PDK+PBDNJ+etj) marrin rreth 635 mijë vota. Ndërkohë, LSI-ja merr rreth 85 mijë vota.

Me pak fjalë, shohim se me rritjen e PD-së dhe satelitëve të saj, kemi një tkurrje të LSI-së. Në fakt një korelacion i tillë vihet re në të gjithë dekadën e fundit.

Para dy vjetësh situata ishte ndryshe. Në zgjedhjet e 2017-ës, PD-ja dhe satelitët e saj tradicionalë (PR+PDIU+LZHK+PDK+PBDNJ+etj) morën gjithsej 535 mijë vota, që përbën minimumin e tyre historik. Ndërkohë, LSI-ja mori plot 225 mijë vota, që përbën kuotën maksimum të saj në zgjedhjet parlamentare.

Kështu, në vitin 2009, PD-ja dhe satelitët e saj tradicionalë (PR+PDIU+LZHK+PDK+PBDNJ+etj.) morën gjithsej 760 mijë vota, ndërsa LSI-ja vetëm 75 mijë vota.

Në vitin 2013, PD-ja dhe satelitët e saj tradicionalë (PR+PDIU+LZHK+PDK+PBDNJ+etj.) u tkurrën me 80 mijë vota, ndërsa LSI-ja u rrit me 105 mijë vota.

Në vitin 2017, PD-ja dhe satelitët e saj tradicionalë (PR+PDIU+LZHK+PDK+PBDNJ+etj.) zbritën në pikën më të ulët (535 mijë vota), ndërsa LSI-ja kapi pikën e saj më të lartë (225 mijë vota).

Grafiku shoqërues e ilustron qartë këtë korelacion elektoral: Kur bie PD etj., rritet LSI, dhe anasjelltas.

Ç’do të bëjë PD-ja pas shkarkimit të Metës?

Nga Eduard Zaloshnja

PS-ja duket e vendosur t’i shkojë deri në fund shkarkimit të Metës nga posti i Presidentit të Republikës. Hapin e parë po e hedh sot me krijimine komisionit hetimor për 9 shkeljet e kushtetutës, që, sipas saj, ka kryer Meta. Hapi i dytë do të jetë votimi në senacë plenare për shkarkimin e tij (rezoluta kundër Metës mori 100 vota nga 93 që duhen për shkakrkimin e presidentit). Ndërsa hapi përfundimtar do të jetë ai i përzgjedhjes së disa anëtarëve të gjykatës kushtetuese, për të krijuar kuormin e mjaftueshëm për certifikimin e shkakrimit.

Gjasat janë që të gjithë këta hapa të përmbyllen para 13 tetorit (datës që ka ridekretuar Meta për zgjedhje lokale), në mënyrë që PS-ja t’i përgjigjet kërkesës së Departamentit të Shtetit dhe Bashkimit Europian për konfirmim të ligjishmërisë së votimit të 30 qershorit në gjykatën kushtetuese, para asaj date. Argumenti që do të përdorë PS-ja do të jetë se presidenti u shkakrkua pikërisht se deshte të anullonte zhvillimin e votimit në 30 qershor, datë që e kishte dekretuar vetë më parë, bazuar në kushtetutë e kod elektoral.

Në qoftë se ngjarjet ndjekin këtë kurs, hapi tjetër i PS-së do të jetë ai i zgjedhjes së presidentit të ri. Dhe kë do të propozojë PS-ja?

Dy ditë para 30 qershorit, Rama ishte i ftuar në emisionin RealStory të Sokol Ballës. Një nga panelistët i tha Ramës se me shkakrimin e Metës, do të instalohej një socialist edhe në presidencë. “Kush tha që presidenti i ri do të jetë socialist?” ishte përgjijgia e menjëhershme e Ramës. “Ky përbën një lajm të madh,” tha panelisti, dhe vazhdoi të ngulmonte për të mësuar diçka më tepër për presidentin e ri “josocialist”. Por Rama kaloi në një temë tjetër…

Ato fjalë të Ramës të japin një ide fillestare mbi konturin e dialogut të tij me PD-në, aq shumë të kërkuar nga Departamenti i Shtetit dhe Bashkimi Europian. Duke i ofruar PD-së që të propozojë një kandidat për president, praktikisht Rama e bën atë pjesëmarrse në krijimin e gjykatave më të larta të vendit. Kjo, sepse presidenti ka të drejtën e emërimit të disa anëtarëve të tyre të përhershëm (aktualisht këto gjykata po të plotësohen me anëtarë të përkohshëm).

Në qoftë se dialogu fillon, kuptohet që emri i presidentit të ri nuk do të jetë çështja e vetme që do të diskutohet. Një sërë reformash, duke filluar nga ajo elektorale, do të diskutohen gjithashtu. Dhe ç’është më e rëndësishmja, do të diskutohet se kur do të zhvillohen zgjedhjet parlamentare e me ç’qeveri do të shkohet në to.

Por a do ta pranojë PD-ja dialogun me Edi Ramën pas shkarkimit të Metës?

Në qoftë se e pranon, praktikisht mbyllet bashkëpunimi i saj me LSI-në dhe do t’i duhet të garojë kundër koalicionit të PS-së vetëm me koalicionin e saj tradicional. Partitë e këtij koalicioni (PD, PR, PDIU, LZHK, PAA, PDK, PBDNJ, etj.) e kanë patur kuotën e vet më të lartë elektorale në vitin 2009, kur morën në total 760 mijë vota. Ndërsa partitë e koalicionit socialist (PS, PSD, PDS, etj.) e patën kuotën e tyre më të lartë në vitin 2017, kur morën 785 mijë vota. Këto kanë qenë dy vite kur PD-ja dhe PS-ja, përkatësisht, futeshin në zgjedhje pas një mandati qeverisës. Pas mandatit të dytë, PD-ja dhe satelitet e saj pësuan tkurrje, ndërsa PS-ja dhe satelitet e saj mbetet të shihen nëse do të pësojnë tkurrje, kur të zhvillohen zgjedhjet parlamentare të rradhës…

Në qoftë se PD-ja nuk e pranon dialogun me Ramën pas shkarkimit të Metës, praktikisht futet në kurs përfundimtar përplasje me Departamentin e Shtetit dhe Bashkimin Europian, duke e lënë veten jashtë çdo institucioni (nga presidenca deri tek bashkia më e vogël). Në këto kushte, trysnia perëndimore do të jetë jashtëzakonisht e lartë, që opozita të mos shkojë drejt dhunës (e pamë sa e fortë ishte kjo trysni para 30 qershorit).

Përvoja e sjelljes së 6000 trupave ushtarake në vitin 1997 (për të shmangur luftën civile) i ka bërë kanceleritë perëndimore shumë alergjike ndaj akteve të dhunës në Shqipëri (pavarsisht kush ka qenë në pushtet atje dhe këtu, të majtë apo të djathtë). Në shtator 1998, ato i dhanë ultimatum Berishës të tërhiqte të vetët nga institucionet që kishin pushtuar me antitanke e kallashnikovë. Ndërsa në janar 2011, i dhanë ultimatum Ramës që të mos vazhdonte me protesta të dhunshme. Pas atij ultimatum, ai marshoi me lule në dorë, vetëm disa ditë pasi garda e Berishës i kishte vrarë katër protestues me duar në xhepa në bulevard…

Në qoftë se Meta shkakrohet, PD-ja vërtet do të jetë para një udhëkryqi të vështirë…

Zaloshnja: Prapambetja ekonomike e Shqipërisë sot dhe para një shekulli

Nga Eduard Zaloshnja

Sipas një studimi të John R. Lampe, Prodhimi i Brendshëm Bruto (PBB) në tokat shqiptare para pavarsisë (në vitin 1911) ishte i barazvlefshëm me 100 franga franceze për frymë. Krahasimisht, PBB-ja e Gjermanisë ishte e barazvlefhsme me 1000 franga për frymë. Fqinjët tanë ballkanikë, Serbia e Bullgaria, e kishin nga 250 franga për frymë. Ndërkohë Rumania e kishte 300 franga për frymë, Hungaria 400 franga për frymë dhe Çekia 700 franga për frymë.

Duke shfrytëzuar të dhënat publike të CIA-s amerikane (CIA WORLD FACTBOOK), shohim se në vitin 2017, renditja e vendeve të mësipërme mbetet e njëjtë për treguesin e PBB-së për frymë, me të vetmin ndryshim se Bullgaria është shkëputur pak nga Serbia (Shihni Tabelën 1).

Po si mund ta krahasojmë situatën e sotme ekonomike me atë të para një shekulli?

	PBB PER FRYME
	1911 (në Franga)	2017 (në Dollarë)
Shqipëri	100	4,554
Serbi	250	5,852
Bullgari	250	8,065
Rumani	300	9,856
Hungari	400	14,204
Çeki	700	20,168
Gjermani	1000	45,975

Mënyra më e thjeshtë është duke përdorur si pikë referimi Gjermanië, ekonominë më të zhvilluar në Europën kontinentale, si atëherë, edhe sot. Duke llogaritur PBB-në për frymë të çdo vendi si përqindje ndaj asaj të Gjermanisë, mund të shohim nëse ekonomitë e tyre i janë afruar apo larguar ekonomisë lider të Europës.

Siç mund të shihet në Grafikun 1, PBB-ja për frymë e Shqipërisë ka mbetur sa 10% e asaj të Gjermanisë edhe pas një shekulli. Ndërkohë të gjitha vendet e tjera kanë qenë më afër Gjermanisë para një shekulli, në krahasim me sot. Largimi më dramatik vërehet në Çeki, e cila para një shekulli e kishte PBB-në për frymë sa 70% e asaj të Gjermanisë, ndërsa sot e ka sa 44% e asaj të Gjermanisë.

Qeveria Berisha-Meta, me vetëm 25.6% të votave të shqiptarëve

Nga Eduard Zaloshnja

Në vitin 2009, në listën e zgjedhësve ishin 3,084,946 shtetas shqiptarë. Atë vit koalicioni i i madh i PD-së mori 707,089 vota, ose vetëm 22.9% të votave të shqipëtarëve në lisat zgjedhore. Koalicioni i i vogël i LSI-së mori 83,763 vota, ose 2.7% të votave të shqipëtarëve në lisat zgjedhore.

Pas zgjedhjeve, këto dy koalicione formuan një qeveri të përbashkët, me Berishën kryeministër dhe Metën zv.Kryeministër. Për këtë qeveri kishin votuar vetëm 25.6% e shqiptarëve në listat zgjedhore. Ndërsa pothuaj treçereku i shqiptarëve nuk e kishin votuar atë qeveri, e cila i qeverisi për katër vjet…

Zaloshnja: Çfarë bënë zgjedhësit në 30 qershor?

Nga Eduard Zaloshnja

Në listat e zgjedhësve në 30 qershor figuronin rreth 3.54 milionë shtetas shqiptarë. Sipas studimit vjetor të Pew Research Center mbi emigracionin në botë, rreth 41% e shtetasve shqiptarë në moshë votimi (rreth 1.44 milionë) jetojnë jashtë Shqipërisë. Nga këta, sipas sistemit TIMS, vetëm 8 mijë erdhën në atdhe gjatë fundjavës së votimit.

Me pak fjalë, vetëm 59% e zgjedhësve ishin në Shqipëri ditën e votimit. Nga këta, rreth 14% mund të konsiderohen mosvotues kronikë, bazuar në të dhënat e tre zgjedhjeve të fundit lokale. Më tej, sipas të dhënave të KQZ-së, rreth 22% votuan të djelën. Pra, rezulton se votuesit aktivë që nuk votuan të djelën përbëjnë rreth 23% të 3.54 milionë shtetasve në moshë për votim.

Numri “makth” i Ramës

Nga Eduard Zaloshnja

Në kushtet kur gara se kush do të administrojë punët lokale në secilën bashki është paraktikisht e parashikueshme (në 61 bashkitë do të fitojnë socialistët përballë kandidatëve të pavarur apo të BD-së), e vetmja pikëpyetje është politike. Konkretisht, pyetja është nëse do të kenë kandidatët e Ramës në nesër të njëjtën përkrahje që patën kandidatët e tij në zgjedhjet e 2017-ës?

Parvjet kandidatët për deputetë të Ramës morën 765 mijë vota në zgjedhje. Kështuqë nesër, nëse kandidatët e tij për kryebashkiakë marrin përsëri rreth 765 mijë vota (nën vëzhgimin e shtuar të ndërkombëtarëve), Rama mund të pretendojë se mbështetja politike për të mbetet e njëjtë, pavarsisht nga sulmet e vazhdueshme të opozitës dhe opinionistëve kritikë ndaj tij. (Se sa nga 41-përqindëshi i zgjedhësve që jetojnë jashtë Shqipërisë, e sa nga votuesit gri apo blu do ta marrin mundimin të votojë nesër, nuk ka rëndësi politike për Ramën.)

Por rruga deri tek numri magjik 765 mund të jetë e vështirë për dy arsye.

Vapa

Edhe në qoftë se dita e nesërme do të jetë relativisht e qetë (vetëm me incidente të vogla aty-këtu), armiku kryesor i Ramës do të jetë vapa e pritshme. Përvoja na tregon se shqiptarët u turren në mënyrë masive plazheve në fund të qershorit, sidomos të djelave të nxehta.

Në kushtet kur gara ka qenë e fortë dhe e paparashikueshme në zgjedhje, një masë e madhe votuesish e kanë sakrifikuar vajtjen në palzh, për të kontribuar me votë për partinë/kandidatin e tyre të preferuar (në zgjedhjet e 2015-ës dhe 2017-ës kanë votuar 1.6 milionë shqiptarë, ose rreth 75% e zgjedhësve me banim në Shqipëri).

Por nesër, praktikisht, nuk do të ketë garë. Në këto kushte, është e vështirë të motivohen votuesit që ta lënë plazhin, vetëm për të dhënë një mesazh përkrahje politike për Ramën. Kandidatët e tij, sidoqoftë, do të fitojnë në të 61 bashkitë.

Incidentet e mundshme

Ditët e fundit ka patur incidente të dhunshme në disa zona zgjedhore, megjithë paralajmërimet e forta të kacelerive perëndimore, e sidomos të Uashingtonit.

Në qoftë se incidentet vazhdojnë edhe nesër, duke sfiduar të drejtën e zgjedhësve socialistë për të votuar, këta të fundit mund të jenë të motivuar për të lënë çdo punë apo qejf, në mënyrë që të votojnë. Por një pjesë e tyre, sidomos në qytete të mëdha, mund t’i druhen rrezikut që vjen nga përplasjet fizike me të fortët e lagjeve. (Në fshatra dhe qytete të vogla ky rrezik është më i vogël, sepse të gjithë e njohin njëri-tjetrin dhe do të vazhdojnë të jetojnë prapë aty të nesërmen e zgjedhjeve…)

Konkluzion

Edhe në qoftë se 765 mijë zgjedhës janë të prirur të votojnë për kandidatët e Ramës në 30 qershor (për të demonstruar përkrahjen ndaj partisë së tij), ai do ta ketë vështirë ta arrijë këtë numër magjik. Në rastin e zhvillimit të qetë të zgjedhjeve, kundërshtar do të ketë vapën. Në rastin e zhvillimit me incidente të dhunshme, kundërshtar do të ketë frikën e një pjese të votuesve të thjeshtë nga këto incidente.

Zaloshnja: Dy vijat paralele që do të bashkohen dhe I-ja që do të mbetet pas…

Nga Eduard Zaloshnja

Në një nga takimet e tija mëngjesore elektorale, Edi Rama, pasi piu kafenë, pa filxhanin. “Shoh dy vija paralele, që bashkohen në fund,” tha ai. Dhe pastaj me nënqeshje shtoi: “Por shoh edhe një ‘I’ të madhe që mbetet prapa”.

E transmetuar drejtpërdrejt nga shumë televizione, kjo mizanskenë e kryeministrit duhet ta ketë pasur domethënien e vet. Dy vijat paralele që bashkohen, me I-në që mbetet pas, na kujton thashethemin mbi koalicionin e madh (Große Koalition) që do të krijohej në 2017-ën mes PS-së dhe PD-së, i cili do të linte jashtë tavës LSI-në e Ilir Metës…

Meqë votimi në 30 qershor nuk e ka vlerën e një gare, mbetet që gara e vërtetë të zhvillohet në të ardhmen mes PS-së e PD-së, por pasi Kuvendi dhe Gjykata Kushtetuese të kenë shkarkuar I-në. Ndërkohë, para tetorit (kur do të vendoset për hapjen e negociatave të integrimit me BE-në), dy vijat paralele mund të takohen, për të krijuar një Große Koalition deri në zgjedhjet parlamentare të radhës.

Rrotacion i dhunshëm? S’ka gjasa…

Nga Eduard Zaloshnja

Në mbyllje të protestës së 7-të kombëtare të opozitës, Basha deklaroi se e 8-ta do të jetë ndryshe. Deri tani, sipas tij, protestat i kanë udhëhequr partitë opozitare, ndërsa të 8-ën (në 8 qershor) do ta udhëheqë vetë SOVRANI…

Një këngë të ngjashme e dëgjuam edhe para 21 janarit 2011 nga Rama e njerzit rrotull tij. Por pavarsisht çfarë ndodhi, e megjithëse gardistët vranë 4 protestues me duar në xhepa, e megjithëse FBI-ja konkludoi se faji fillonte nga serveri pranë zyrës së kryeministrit e përfundonte tek gardistët që qëlluan në mish, rrotacioni nuk ndodhi në janarin e 2011-ës. Thjesht ndodhi në zgjedhjet e rradhës – në 2013-ën – kur Berisha mori 1 milionë shuplaka…

Në fakt, kanceleritë perëndimore (për aq pak kohë sa shpenzojnë me ndjekjen e ngajrjeve në Shqipëri), duket se kanë arritur në një qendrim unanim në lidhje me rrotacionin e pushtetit në Shqipëri – duhet të ndodhë në mënyrë paqësore! Përvoja e 1997-ës, kur u detyruan të dërgonin 6 mijë trupa për të stabilizuar një vend që është fare i parëndësishëm në lojën e madhe të shahut gjeostrategjik, i ka bërë alergjike kanceleritë perëndimore ndaj ndryshimeve të dhunshme të pushtetit në Shqipëri.

Në 14 shtator 1998, opozita e Berishës e mori praktikisht pushtetin. Kryeministri Nano ia kishte mbathur në Maqedoni i veshur tebdil; kryeministrinë, ministritë, Kuvendin, RTSH-në dhe tanket e gardes i shtinë në dorë kryengritësit e opozitës. Por ata nuk kishin fituar zemrën dhe mendjen e kancelerive perëndimore. Të cilat urdhëruan dorëzimin mbrapsht të tankeve e të të gjithë institucioneve të pushtuara nga opozita.

Në protestën “Nano ik!” të 2004-ës u provua përsëri një sulm agresiv ndaj kryeministrisë, por përsëri kanceleritë perëndimore e ngritën zërin. Si rrjedhojë, protestat e tjera u bënë paqësore – deri sa rrotacioni erdhi me zgjedhje në 2005-ën…

Historia e zhvillimeve politike shqiptare nga 1997 e deri më sot na mëson se kanceleritë perëndimore nuk duan të lejojnë më rrotacion të pushtetit me dhunë. Kështu që shpresa e vetme e Bashës (apo dikujt tjetër që mund të caktojë Berisha) për t’u bërë kryeministër duhet të kacavirret tek fakti se PS-ja dhe partitë e vogla satelite të saj nuk kanë marrë në dekadën e fundit më shumë se 48.5% të votave në zgjedhjet parlamentare (46.5% në 2009-ën, 47.5% në 2013-ën, 48.5% në 2017ën).

Me pak fjalë, rrotacioni i rradhës (kurdo që të ndodhë) do të jetë thjesht rezultat i një shahu elektoral, e jo i një ndeshje ndeshje boksi. Njësoj si në 2005-ën apo 2013-ën…