Thomas Friedman, një koluminist amerikan ka shkruar gjerësisht për çështjet e jashtme, tregtinë globale, Lindjen e Mesme, globalizimin dhe çështjet mjedisore.
Në artikullin e tij të radhës për The New York Times, ai është ndalur pikërisht në Lindjen e Mesme, në konfliktin prej dekadash midis Palestinës dhe Izraelit. Një luftë që nisi në orët e para të mëngjesit të së shtunës, nga grupi militant Hamas kundër Izraelit, duke shkaktuar mijëra viktima dhe të plagosur.
Tashmë Gaza është në prag të katastrofës humanitare, pas ndërprerjes së ujit, ushqimit, ka mbaruar edhe energjia elektrike.
Por si u ndez sërish konflikti? Cili është qëllimi i Hamas dhe pse u kap në befasi Izraeli?
Thomas Friedman ka shpjeguar çdo pikëpyetje në artikullin e mëposhtëm.
E kam mbuluar këtë konflikt për gati 50 vjet dhe kam parë izraelitët dhe palestinezët t’i bëjnë shumë gjëra të tmerrshme njëri-tjetrit: kamikazët palestinezë kanë hedhur në erë diskotekat dhe autobusët izraelitë; Avionët luftarakë izraelitë kanë goditur lagjet në Gaza që strehojnë luftëtarët e Hamasit, por gjithashtu kanë shkaktuar viktima masive civile.
Por unë nuk kam parë diçka të tillë si ajo që ndodhi fundjavën e kaluar: luftëtarë të Hamasit që marrin peng burra, gra dhe fëmijë izraelitë, dhe duke i parë në sy i qëllojnë me armë, në një rast, duke tërhequr zvarrë një grua të zhveshur rreth Gazës dhe duke thirrur”” Allahu Akbar.”
Hera e fundit që isha dëshmitar i atij niveli të barbarizmit pashë masakrën e burrave, grave dhe fëmijëve palestinezë nga milicët e krishterë në kampet e refugjatëve Sabra dhe Shatila në Bejrut në vitin 1982, ku viktima e parë që pashë ishte një burrë i moshuar me një mjekër të bardhë dhe që kishte një vrimë plumbi në kokë, raporton abcnews.al.
Ndërsa nuk kam iluzione për angazhimin e krijuar prej kohësh të Hamasit për shkatërrimin e shtetit hebre, megjithatë po pyes veten sot: Nga erdhi ky sulm i ngjashëm me ISIS-in për vrasje masive?
Çështja është më shumë se kaq.
Ndërsa ky operacion ishte planifikuar me siguri nga udhëheqësit e Hamasit muaj më parë, mendoj se zanafilla mund të shpjegohet pjesërisht nga një fotografi që u shfaq në shtypin izraelit më 3 tetor.
Disa ministra të qeverisë izraelite kishin shkuar në Riad, Arabi Saudite, vizita e tyre e parë zyrtare, për të marrë pjesë në konferenca ndërkombëtare në fund të shtatorit dhe në fillim të tetorit, dhe u mbulua gjerësisht në shtypin izraelit.
Por, pasi kam jetuar në Bejrut dhe Jerusalem, u shtanga nga ajo foto e pazakontë, një imazh që e dija se do të shkaktonte reagime krejtësisht të ndryshme në të dyja botët.
Fotoja u shkrep nga ekipi i ministrit të komunikimit të Izraelit, Shlomo Karhi, i cili po merrte pjesë në një konferencë postare të OKB-së në Riad, ndërsa po kryenin një shërbim lutjeje në dhomën e tyre të hotelit për festën hebraike të Sukkot.
Njëri prej tyre bëri një foto të një kolegu të veshur me një shall tradicional hebre për lutje. Për hebrenjtë izraelitë, kjo fotografi është një ëndërr e realizuar, pranimi më në fund në Lindjen e Mesme, më shumë se një shekull pas fillimit të lëvizjes sioniste për të ndërtuar një shtet modern demokratik në atdheun biblik të popullit hebre.
Të jesh në gjendje të lutesh me një Tore(pjesa kryesore e biblës) në Arabinë Saudite, vendlindja e Islamit dhe shtëpia e dy qyteteve të tij më të shenjta, Mekës dhe Medinës, është një nivel pranimi që prek shpirtin e çdo hebreu izraelit.
Por e njëjta foto ndez një zemërim të fuqishëm dhe emocional te shumë palestinezë, veçanërisht ata të lidhur me Vëllazërinë Islame Myslimane, duke përfshirë Hamasin dhe Xhihadin Islamik Palestinez, raporton abcnews.al.
Për ta, kjo foto është qëllimi suprem i kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu: t’u dëshmojë të gjithë kundërshtarëve, në fakt se mund të bëjë paqe me të gjitha shtetet arabe madje edhe Arabinë Saudite dhe nuk duhet t’u japim palestinezëve asnjë centimeter tokë.
Nuk e kam idenë si udhëheqja e Hamasit e cilësoi atë pamje të veçantë, por ata kanë qenë plotësisht të vetëdijshëm për evolucionin e vazhdueshëm që reflekton.
Unë besoj se ka një arsye pse Hamasi jo vetëm e nisi këtë sulm tani por edhe në dukje e urdhëroi të ishte më vrastar ishte për të shkaktuar një reagim të tepruar izraelit, si një pushtim i Rripit të Gazës, që do të çonte në viktima masive civile palestineze dhe në atë mënyrë që ta detyrojë Arabinë Saudite të tërhiqet nga marrëveshja e ndërmjetësuar nga SHBA.
Si dhe për të detyruar Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahreinin dhe Marokun, të cilat ishin pjesë e Marrëveshjes së Abrahamit të nxitur nga administrata Trump, të bëjnë një hap pas nga Izraeli.
Thelbi i mesazhit të Hamasit për Netanyahun dhe koalicionin e tij qeverisës të ekstremit të djathtë të supremacistëve hebrenj dhe ultra-ortodoksë është ky: Ju nuk do të jeni kurrë në shtëpi këtu, pavarësisht se sa nga toka jonë ju shesin vëllezërit tanë arabë të Gjirit.
Por kini parasysh: Hamasi nuk dërgoi operativë në Bregun Perëndimor të pushtuar nga Izraeli (dhe ka shumë atje) për të sulmuar vendbanimet hebraike. Ai e fokusoi sulmin e tij në fshatrat izraelite dhe komunitetet që nuk ishin pjesë e Bregut Perëndimor të pushtuar nga Izraeli.
“Këto ishin shtëpitë e izraelitëve para vitit 1967, Izraelit demokratik, Izraelit liberal, që jetonin në këto komunitete paqësorë ose shkonin në festat e tyre,” më tha shkrimtari izraelit Ari Shavit.
Për Hamasin, “ekzistenca e thjeshtë e Izraelit është një provokim,” tha ai. Vetëm në një komunitetet Be’eri, të paktën 108 njerëz, përfshirë fëmijë, u vranë me armë.
Pra, si mund ta ndihmojë Amerika më së miri tani Izraelin, përveçse të mbështesë të drejtën e tij për të mbrojtur veten, siç bëri me aq forcë Presidenti Biden në fjalimin e tij?
Unë mendoj se SHBA-ja duhet të bëjë tre gjëra.
Ajo që armiqtë më të këqij të Izraelit, Hamasi dhe Irani duan është që Izraeli të pushtojë Gazën. Po flasim për luftime shtëpi më shtëpi që do të minonin çfarëdo simpatie që Izraeli ka në skenën botërore, do të largonte vëmendjen botërore nga regjimi vrastar në Teheran dhe do ta detyronte Izraelin të zgjerojë forcat e tij për të pushtuar përgjithmonë Gazën dhe Bregun Perëndimor.
As Hamasi nuk dëshiron që SHBA dhe Izraeli të vazhdojnë sa më shpejt që të jetë e mundur me negociatat për normalizimin e marrëdhënieve me Arabinë Saudite si pjesë e një marrëveshjeje që do të kërkonte gjithashtu që Izraeli të bëjë lëshime ndaj Autoritetit Palestinez në Bregun Perëndimor, i cili ka pranuar Izraelin si pjesë e marrëveshjes së paqes të Oslos, raporton abcnews.al.
Por që Izraeli të bëjë atë që është më në interesin e tij, jo ato të Hamasit dhe Iranit, ka të ngjarë të kërkojë një mirëkuptim midis Bidenit dhe Netanyahut.
Nuk duhet harruar kurrë se Netanyahu ka preferuar të merrej me një Hamas që ishte vazhdimisht armiqësor ndaj Izraelit sesa me rivalin e tij, Autoritetin Palestinez më të moderuar, të cilin Netanyahu bëri gjithçka që mundi për ta diskredituar, edhe pse Autoriteti Palestinez ka punuar ngushtë prej kohësh me shërbimet izraelite të sigurisë për të ruajtur paqen në Bregun Perëndimor, dhe Netanyahu e di këtë.
Netanyahu nuk ka dashur kurrë që bota të besojë se ka “palestinezë të mirë” të gatshëm të jetojnë krah për krah me Izraelin në paqe.
Prej vitesh ai gjithmonë ka dashur t’u thotë presidentëve amerikanë: Çfarë dëshironi nga unë? Nuk kam me kë të flas nga pala palestineze.
Kjo është mënyra se si Izraeli arriti në një fazë ku pushtimi gjithnjë e më i kushtueshëm, moralisht dhe financiarisht, izraelit i Bregut Perëndimor nuk ka qenë as një problem në pesë zgjedhjet e fundit izraelite.
Ose siç shkroi Chuck Freilich, një ish-zëvendës këshilltar izraelit për sigurinë kombëtare, në një artikull në Haaretz të dielën: “Për një dekadë e gjysmë kryeministri Netanyahu ka kërkuar të institucionalizojë ndarjen midis Bregut Perëndimor dhe Gazës, të minojë Autoritetin Palestinez dhe të ketë një bashkëpunim de facto me Hamasin, të gjitha të projektuara për të demonstruar mungesën e një partneri palestinez dhe për të siguruar që nuk mund të ketë asnjë proces paqeje në Bregun Perëndimor.
Së fundmi, shpresoj se Biden i ka thënë Netanyahut se Amerika do të bëjë gjithçka që mundet për të ndihmuar Izraelin të mbrohet nga fashistët teokratikë të Hamasit dhe vëllezërit e tyre të Hezbollahut në Liban, nëse ata përfshihen në luftë.
Bota dhe rajoni e shohin këtë jo si një luftë fetare, por si një luftë midis vijës së parë të demokracisë dhe vijës së parë të teokracisë.
Kjo do të thotë që Netanyahu duhet të ndryshojë kabinetin e tij, të largojë fetarët dhe të krijojë një qeveri uniteti kombëtar me Benny Gantz dhe Yair Lapid.
Fatkeqësisht, Netanyahu ende po i jep prioritet koalicionit të tij të zelltarëve, të cilët i duhen për ta mbrojtur nga gjyqi i tij për korrupsion dhe për të neutralizuar Gjykatën e Lartë të Izraelit.
Situata sigurisht nuk është e lehtë sa duket.
Dhe kjo është një arsye shumë e rëndësishme që në radhë të parë Izraeli u kap në befasi. Netanyahu ishte aq fokusuar te kjo agjendë personale saqë ishte gati të përçante shoqërinë izraelite si kurrë më parë dhe të ndante ushtrinë e tij dhe forcat ajrore për të marrë kontrollin e gjykatave, raporton abcnews.al.
Amerika nuk mund ta mbrojë Izraelin për një periudhë afatgjatë nga kërcënimet reale me të cilat përballet, nëse Izraeli nuk ka një qeveri që pasqyron më të mirën, jo më të keqen, të shoqërisë së tij, dhe nëse ajo qeveri nuk është e gatshme të përpiqet të krijojë kompromise me më të mirët, jo më të këqijtë e shoqërisë palestineze.