Nga Akis Georgakellos*
Grekët janë të etur për stabilitet politik.
Pas shumë vitesh me trazira ekonomike, vendi ka mundësi për të rifituar vlerësimin e tij të nivelit të investimeve në tregjet ndërkombëtare dhe për t’u rehabilituar në eurozonë.
Gjeopolitikisht, tensionet me Turqinë në Detin Egje dhe sfidat e reja për NATO-n kërkojnë një udhëheqje politike me sy të mprehtë në Athinë.
Megjithatë, zgjedhjet e 21 majit në Greqi nuk kanë gjasa të ofrojnë shumëçka.
Katër vjet më parë, kur Kyriakos Mitsotakis u bë kryeministër i Greqisë, shumë ekspertë dhe analistë prisnin që politika greke të bëhej më pak e trazuar dhe më teknokratike.
Mitsotakis, i cili kryeson partinë e qendrës së djathtë “Demokracia e Re”, rrëzoi të majtën e Alexis Tsipras, i cili mori detyrën gjatë periudhës më të paqëndrueshme politikisht dhe ekonomikisht në Greqi, që nga tranzicioni i saj në demokraci në vitin 1974.
Megjithatë, shpresat për qetësi nën drejtimin e Mitsotakis ishin jetëshkurtra: Vendi u përball shpejt me pandeminë COVID-19 dhe pasojat ekonomike të luftës së Rusisë ndaj Ukrainës.
“Demokracia e Re” u përpoq të kundërshtonte vështirësitë ekonomike me energji dhe subvencione biznesi, ulje të taksave dhe rritje të pensioneve.
Mitsotakis gjithashtu rriti pagën minimale.
Dhe, gjatë gjithë mandatit të tij, ai ka bërë investime të rëndësishme në infrastrukturë dhe ka digjitalizuar pjesën më të madhe të burokracisë së Greqisë.
Por skandalet e supozuara në qeverinë e Mitsotakis, duke përfshirë përgjimin dhe hakerimin e telefonave të gazetarëve dhe politikanëve rivalë, si dhe një aksident tragjik hekurudhor në shkurt, kanë shtuar dyshimin e publikut për politikën dhe politikanët.
Inflacioni i shfrenuar nuk ka ndihmuar.
Pikërisht në këtë kontekst Mitsotakis u kërkon grekëve t’i besojnë atij edhe katër vite të tjera.
Kryeministri ka argumentuar se qeveria e tij është përballur në mënyrë efektive me kriza të paprecedentë, ndërsa ka arritur gjithashtu të përmirësojë pozitën globale të Greqisë.
Nëse rizgjidhet, “Demokracia e Re” premton të rrisë ndjeshëm pagat si në sektorin publik ashtu edhe në atë privat dhe ta vendosë Greqinë në një rrugë të qëndrueshme drejt rritjes ekonomike.
Partia kryesore e opozitës, Koalicioni i së Majtës Radikale i Tsipras, ose Syriza, ka argumentuar se nga subvencionet e Mitsotakis po përfitojnë më shumë korporatat sesa konsumatorët.
Tsipras pohon gjithashtu se Syriza nuk mund të zbatonte agjendën e saj ambicioze të politikës kur ishte në qeveri, sepse Greqia ishte nën mbikëqyrje të rreptë nga kreditorët e saj.
Në thelb, Tsipras po u kërkon grekëve një shans të dytë.
Por zgjedhjet e kësaj të diele nuk ka gjasa t’i japin as Mitsotakis dhe as Tsipras mandatin për të formuar një qeveri të re.
Politika greke nuk është kurrë kaq e thjeshtë.
Qytetarët grekë po bëhen gjithnjë e më të vetëdijshëm për ngërçin e afërt dhe presin që zgjedhjet e dyta – një lloj ribërjeje – të ndodhin në fund të qershorit ose në fillim të korrikut.
Disa analistë mendojnë se kjo mund të bëjë që një pjesë e votuesve ose të abstenojnë ose të votojnë për partitë e vogla më 21 maj në një shenjë proteste kundër Mitsotakis dhe Tsipras, të cilët të dy shihen nga disa si përgjegjës për shtetin jofunksional të Greqisë.
Por, votuesit ka të ngjarë të rigrupohen në zgjedhjet e dyta, ndërsa nisin impulset pragmatike.
Një arsye pse votimi i së dielës pritet të jetë i pakëndshëm është se procesi i Greqisë për ndarjen e vendeve parlamentare po ndryshon vazhdimisht.
Për tre dekada, Greqia përdori një sistem të përfaqësimit proporcional të rritur, i cili i dha partisë që përfundoi e para një bonus të madh mandatesh.
Kur Tsipras dhe Syriza erdhën në pushtet në vitin 2015, për shembull, ata fituan një bonus prej 50 vendesh në Parlamentin prej 300 vendesh.
Por zgjedhjet e këtij viti janë të parat që nga viti 1990 ku vendet në Parlament do të ndahen në baza të proporcionale për çdo parti që kalon pragun e 3 për qind.
Nuk është e pazakontë në Greqi që partia në pushtet të ndryshojë sistemin zgjedhor, shpesh për të lehtësuar krijimin e një qeverie njëpartiake ose për të minuar perspektivat e opozitës.
Kur një ndryshim i tillë kalon pa një supershumicë në Parlament – siç ka qenë rasti i Tsipras ashtu edhe i Mitsotakis – ai hyn në fuqi dy zgjedhje më vonë.
Rregullat zgjedhore të Greqisë nuk janë të përcaktuara në kushtetutën e saj dhe ndryshimet e shpeshta kanë kontribuar në paqëndrueshmërinë politike të së kaluarës.
Në vitin 2016, Syriza e ndryshoi sistemin zgjedhor në atë të përfaqësimit të pastër proporcional.
Kjo do të thotë se “Demokracia e Re” u zgjodh në vitin 2019 nën të njëjtin sistem që pa Syriza-n të fitonte dhe se reforma e pastër e përfaqësimit proporcional të miratuar nga Syriza ishte gati të hynte në fuqi për zgjedhjet e ardhshme – votimin e kësaj të diele.
Ndërkohë, “Demokracia e Re” e ndryshoi sistemin zgjedhor në atë që i ofron partisë që përfundon e para një pjesë të vendeve bonus në varësi të përqindjes së votave.
Kjo do të thotë se, nëse nuk formohet asnjë qeveri pas votimit të Greqisë më 21 maj, zgjedhjet e përsëritura do të zhvillohen me sistemin gradual të bonusit të vendeve.
Bazuar në sondazhet aktuale, kjo do të jetë në dobi të “Demokracisë së Re”.
Sipas sondazheve të opinionit, është e dyshimtë që – nën përfaqësimin e pastër proporcional – ndonjë parti do të marrë vota të mjaftueshme për të formuar një qeveri njëpartiake.
Shanset për një qeveri koalicioni janë gjithashtu të pakta.
“Demokracia e Re” po kryeson të gjitha sondazhet me 4 deri në 7 pikë përqindje ndaj Syriza-s dhe ka deklaruar hapur se synimi i saj është një qeveri njëpartiake.
Syriza, e cila pretendon se sondazhet e opinionit janë të gabuara, kërkon të përfundojë e para në zgjedhje dhe të formojë një qeveri të ashtuquajtur “koalicion progresiv” me parti të tjera të majta ose të qendrës së majtë.
*Drejtor menaxhues i Strategο-s, një firmë komunikimi dhe strategjie në Athinë, dhe Harris Mylonas, një profesor i asociuar i shkencave politike dhe çështjeve ndërkombëtare në Universitetin George Washington