Papa Françesku ka urdhëruar publikimin në internet të 170 vëllimeve të dosjeve në lidhje me popullin hebre nga arkivat e Papa Pius-it XII të hapura së fundmi, mes debatit të rinovuar rreth trashëgimisë së Papës së Luftës së Dytë Botërore.
Arkivi prej 2 mijë e 700 çështjesh “mbledh kërkesat për ndihmë dërguar Papa Pius XII nga populli hebre pas fillimit të persekutimit nazist dhe fashist”, tha në një deklaratë sekretari i Vatikanit për marrëdhëniet me shtetet, Paul Richard Gallagher.
Edhe pse dokumentet janë në dispozicion për konsultim nga studiuesit që nga marsi 2020, Papa Françesku kërkoi që ato të jenë të arritshme për të gjithë, thuhet në deklaratë.
Vendosja e arkivit në internet “do t’u lejojë pasardhësve të atyre që kërkuan ndihmë të gjejnë gjurmë të të dashurve të tyre nga çdo pjesë e botës”, tha ai.
Dokumentacioni përmban 2 mijë e 700 dosje kërkesash për ndihmë nga Vatikani nga grupe dhe familje hebreje, shumë prej të cilëve ishin pagëzuar si katolikë dhe nuk ishin më hebrenj praktikantë.
Dosjet mbaheshin në arkivat e sekretariatit të shtetit dhe përmbajnë kërkesa për ndërhyrjen e papës për të shmangur dëbimin nazist, për të marrë çlirimin nga kampet e përqendrimit ose për të ndihmuar në gjetjen e anëtarëve të familjes.
Publikimi në internet i dosjeve vjen mes debatit të ripërtërirë rreth trashëgimisë së Pius pas hapjes në vitin 2020 për studiuesit e arkivave të tij, nga të cilat dosjet për popullin hebre janë vetëm një pjesë e vogël.
Vatikani e ka mbrojtur prej kohësh Pius-in kundër kritikave nga disa grupe hebreje se ai qëndroi i heshtur përballë Holokaust-it, duke thënë se përdori diplomaci të qetë për të shpëtuar jetë.
Një libër i kohëve të fundit që citon arkivat, Papa në luftë nga historiani fitues i çmimit Pulitzer, David Kertzer, sugjeron se njerëzit që Vatikani ishte më i shqetësuar për shpëtimin ishin hebrenjtë që ishin konvertuar në katolicizëm, pasardhës të martesave të përziera katolike-hebreje ose ata që kishin lidhje me lidhjen e tyre ndryshe ndaj katolikëve.
Kertzer thotë se Pius hezitonte të ndërhynte në emër të hebrenjve, ose të bënte denoncime publike të mizorive naziste për të shmangur antagonizimin e Adolf Hitler-it ose diktatorit fashist të Italisë Benito Mussolini.
Në një artikull për gazetën e Vatikanit “L’Osservatore Romano”, Gallagher tha se dosjet përmbanin kërkesa për ndihmë, por pa shumë informacion mbi rezultatet.
Ai shkroi: “Secila prej këtyre kërkesave përbënte një rast i cili, pasi të përpunohej, ishte i destinuar për t’u ruajtur në një seri dokumentarësh të titulluar “Hebrenjtë”.
“Kërkesat do të mbërrinin në sekretariatin e shtetit, ku kanalet diplomatike do të përpiqeshin të ofronin të gjithë ndihmën e mundshme, duke marrë parasysh kompleksitetin e situatës politike në kontekstin global”, shkroi Gallagher.
Një letër e përfshirë në njoftimin për shtyp të Vatikanit u shkrua në vitin 1942 nga një student 23-vjeçar gjerman i universitetit që kërkonte lirinë nga një kamp përqendrimi në Spanjë. “Ka pak shpresë për ata që nuk kanë ndihmë nga jashtë”, shkroi Werner Barasch.
Arkivi i Vatikanit nuk zbulon informacione të mëtejshme për Barasch, por hulumtimi nga Muzeu Përkujtimor i Holokaustit të Shteteve të Bashkuara në Washington tregon se ai u lirua një vit pasi dërgoi letrën e tij, duke u vendosur përfundimisht në Kaliforni, tha Vatikani.