Një rrëfim nga historiani dhe kolumnisti i mirënjohur, Timothy Garton Ash
Ndërsa shikoja flamujt ukrainas që familjet kanë vendosur në Maidan në qendër të Kievit për të nderuar të dashurit e tyre që ranë në luftë, mu afrua një ushtar ukrainas trupmadh me uniformë.
Është pjesë e Brigadës së 95-të Sulmuese Ajrore, një trupë elitare dhe ka luftuar agresionin rus për më shumë se një dekadë.
Duke u bërë gjeste njerëzve përreth, të cilët duket se bëjnë një jetë normale, të rinjtë në kryeqytetin ukrainas mbushin kafenetë si në Paris apo Vjenë, ai shton se “çdo ditë paqeje këtu kushton kaq shumë jetë në front”.
Në fjalët e fundit zëri i tij thyhet.
“Më fal”, bërtet ai me lot në sy, i zënë ngushtë që e la veten të ikte.
Pastaj më shtrëngon sërish dorën, kap rripat e çantës së shpinës si kaki dhe ikën në turmën e civilëve, si një fantazmë që del nga llogoret e Luftës së Parë Botërore.
Atmosfera në Ukrainë është e zymtë për momentin.
Viktimat po rriten.
Në varrezat ushtarake të Lviv shoh nëna dhe vejusha të ulura në heshtje pranë varreve të të dashurve të tyre të varrosur së fundmi, me kokë të ulur, fjalinë e dhimbjes së përjetshme të shkruar në fytyrat e tyre.
Sipas ekspertëve, të paktën gjysma e popullsisë vuan nga nivele të ndryshme të stresit post-traumatik.
Forcat e Vladimir Putinit po përparojnë vazhdimisht, duke shfrytëzuar avantazhin e tyre numerik dhe ritmin e ngadaltë të Perëndimit për t’u siguruar ukrainasve armë dhe municione adekuate të mbrojtjes ajrore.
Ata kanë hapur një front të ri në veri të Kharkiv-it, i cili është më pak larg nga kufiri rus sesa Oxfordi nga Londra.
Dyshohet se forcat ruse janë tani brenda rrezes së artilerisë së qytetit të rrethuar, tashmë të goditur nga raketa, dronë dhe bomba.
Objektivi i parë rus duket të jetë shtrirja e vijës së frontit, rreth 1 mijë kilometra e gjatë, në mënyrë që ndërsa Ukraina t’i devijojë trupat në mbrojtjen e Kharkivit, ushtria e Putinit të mund të përparojë në lindje, duke zënë një zonë më të madhe se provincat Donetsk dhe Luhansk.
Një ekspert ushtarak perëndimor flet për një “kohë rreziku” për Ukrainën.
Major Andriy, komandant batalioni në detyrë aktive që në ditët e para të luftës në shkallë të gjerë, më thotë se disponimi i trupave “nuk është i mirë”.
“Ata mendojnë se është koha që të tjerët të shkojnë dhe të luftojnë”, shton ai.
Por kush janë të tjerët?
Javën e kaluar, një ligj që ul moshën në 25 vjeç hyri në fuqi mes polemikave të ashpra, por nuk dëgjoj gjë tjetër veçse histori të të rinjve ukrainas që përpiqen t’i shpëtojnë rekrutimit.
Sulmet ajrore ruse kanë shkatërruar gjysmën e burimeve të prodhimit të energjisë në vend.
Edhe tani, në verë, rryma shpesh mungon.
Sipas një eksperti, shumë ukrainas mund të vuajnë deri në dymbëdhjetë orë ndërprerje të energjisë elektrike dimrin e ardhshëm, dhe dimrat këtu janë të acartë.
Zemërimi po rritet kundër Perëndimit që nuk bën mjaftueshëm dhe shpejt sa duhet për të lejuar që vendi të mbrohet.
Një burim i lartë ministror më tha se Kongresi i SHBA-ve “nuk do të falet kurrë nga ukrainasit” për vonesën e pafundme në votim për raundin e fundit të ndihmës për Ukrainën.
Ka gjithashtu pakënaqësi të madhe me veprimet e presidentit, Volodymyr Zelensky, mandati i të cilit do të kishte përfunduar të hënën nëse vendi nuk do të ishte nën ligjin ushtarak.
Kritikat synojnë veçanërisht administratën e tij, të udhëhequr nga i fuqishmi Andriy Yermak.
Kam mësuar nga disa burime të veçanta se Zelensky, një ish-yll televiziv, është i fiksuar pas vlerësimeve të pëlqimit, të cilat tani po bien gradualisht.
Çuditërisht, një kritikë që kam dëgjuar disa herë kundër tij është se ai vazhdon të ushqejë shpresa joreale për fitore totale, pra ripushtimin e të gjithë territorit sovran të Ukrainës brenda kufijve të vitit 1991, duke përfshirë Krimenë.
Edhe zyrtarë të lartë privatisht e përcaktojnë fitoren në terma më të matur.
“Zyrtarisht unë mbështes linjën e presidentit”, më tha njëri prej tyre.
“Jo zyrtarisht mendoj se ne duhet të mbijetojmë si një shtet i pavarur perëndimor me mundësinë e zhvillimit”.
Dhe të gjithë kanë shqetësime të thella për veprimet e Donald Trump nëse ai rizgjidhet president i Shteteve të Bashkuara më 5 nëntor.
Nën peshën e humbjeve të tmerrshme, kushteve rraskapitëse, traumave dhe shqetësimeve për rënien e mbështetjes perëndimore, drejtimi i opinionit publik ka ndryshuar disi.
Në fund të vitit të kaluar, një sondazh nga Instituti Ndërkombëtar i Sociologjisë në Kiev u paraqiti të anketuarve dy opsione të mundshme në rast të një reduktimi masiv të ndihmës perëndimore.
Një shumicë e qartë prej 58% ishte në favor të vazhdimit të luftës edhe nëse ajo “vënë në rrezik territoret e kontrolluara nga ukrainas”.
32%, megjithatë, preferuan opsionin e dytë, pra përfundimin e armiqësive përballë garancive serioze nga pala perëndimore, duke shtyrë çlirimin e territoreve perëndimore.
Ju lutemi vini re se kjo vlen vetëm në rast të një shkurtimi të ndihmës perëndimore dhe në prani të garancive serioze të sigurisë.
Vendimi popullor do të përcaktojë se cilat territore do të humbasin.
Është një gjë të bësh kompromis për Krimenë dhe zonat e Donbasit të pushtuara nga Rusia që nga viti 2014, por krejt tjetër është të sakrifikosh zonat e gjera të territorit ukrainas midis dy rajoneve, ku para pushtimit në shkallë të gjerë gjysmë milioni njerëz kishin shtëpitë dhe jetët e tyre.
Një kompromis më i gjerë territorial duhet të korrespondojë me garanci më të mëdha dhe të menjëhershme të sigurisë nga Perëndimi dhe një perspektivë më të besueshme për t’u bashkuar me BE-në dhe NATO-n në një të ardhme që nuk është as e largët dhe as e pasigurt.
Përsëri, shumë ukrainas do të jenë të zemëruar me qeverinë për negocimin e asaj që ata e perceptojnë si një disfatë dhe të hidhëruar prej kohësh ndaj Perëndimit për t’i detyruar ta pranojnë atë.
Pra, Ukraina është në litar.
Metafora të kujton menjëherë kampionin e ri të peshave të rënda, boksierin ukrainas Oleksandr Usyk, i cili dukej se kishte përfunduar nën goditjet e egra të gjigantit Tyson Fury, por më pas u rikuperua për të fituar në pikë, në fund të dymbëdhjetë raundeve brutale.
Një fitore e ngushtë në raundin e dymbëdhjetë, dhe jo me nokaut në të pestin, është më e mira që mund të shpresojë atdheu i Usykut për momentin.
Dallimi i madh është se, ndryshe nga boksieri, Ukraina nuk është në gjendje të mposhtë një kundërshtar më të madh se vetja.
Ajo ka nevojë menjëherë për një mbështetje më të madhe dhe më vendimtare nga Perëndimi për të vënë në litar Putin Fury-n.
Vetëm në këtë mënyrë Ukraina mund të arrijë në një rezultat që shumica e popullit të saj do ta konsiderojë një fitore dhe shumica e rusëve një humbje.
Edhe Perëndimi do të bënte mirë ta synonte këtë.