Më 6 gusht 1945, gjatë Luftës së Dytë Botërore (1939-45), një bombardues amerikan B-29 hodhi bombën e parë atomike në botë mbi qytetin japonez të Hiroshimës.
Shpërthimi vrau menjëherë rreth 80,000 njerëz; dhjetëra mijëra të tjerë do të vdisnin më vonë nga ekspozimi ndaj rrezatimit. Tre ditë më vonë, një B-29 e dytë hodhi një tjetër bombë në Nagasaki, duke vrarë rreth 40,000 njerëz.
Perandori i Japonisë Hirohito njoftoi dorëzimin e pakushtëzuar të vendit të tij në Luftën e Dytë Botërore në një fjalim radiofonik më 15 gusht, duke përmendur fuqinë shkatërruese të “një bombe të re dhe më mizore”.
Projekti Manhattan
Edhe para shpërthimit të luftës në vitin 1939, një grup shkencëtarësh amerikanë – shumë prej tyre refugjatë nga regjimet fashiste në Evropë – u shqetësuan me kërkimet e armëve bërthamore që po kryheshin në Gjermaninë naziste. Në vitin 1940, qeveria amerikane filloi financimin e programit të saj të zhvillimit të armëve atomike, i cili ra nën përgjegjësinë e përbashkët të Zyrës së Kërkimit dhe Zhvillimit Shkencor dhe Departamentit të Luftës pas hyrjes së SHBA në Luftën e Dytë Botërore. Korpusi i Inxhinierëve të Ushtrisë Amerikane kishte për detyrë të drejtonte ndërtimin e objekteve të nevojshme për programin top-sekret, të koduar “Projekti Manhattan”.
Gjatë disa viteve të ardhshme, shkencëtarët e programit punuan në prodhimin e materialeve kryesore për ndarjen bërthamore – uranium-235 dhe plutonium (Pu-239). Ata i dërguan në Los Alamos, New Mexico, ku një ekip i udhëhequr nga J. Robert Oppenheimer punoi për t’i kthyer këto materiale në një bombë atomike. Herët në mëngjesin e 16 korrikut 1945, Projekti Manhattan mbajti testin e tij të parë të suksesshëm të një pajisjeje atomike – një bombë plutoniumi – në vendin e provës Trinity në Alamogordo, New Mexico.
Japonezët nuk dorëzohen
Në kohën e provës së Trinitetit, fuqitë aleate kishin mundur tashmë Gjermaninë në Evropë. Megjithatë, Japonia u zotua të luftojë deri në fund në Paqësor, pavarësisht nga indikacionet e qarta (që në vitin 1944) se ata kishin pak shanse për të fituar. Në fakt, midis mesit të prillit 1945 (kur presidenti Harry Truman mori detyrën) dhe mesit të korrikut, forcat japoneze shkaktuan viktima aleate që arrinin në pothuajse gjysmën e atyre që pësuan në tre vitet e plota të luftës në Paqësor, duke dëshmuar se Japonia ishte bërë edhe më vdekjeprurëse. Në fund të korrikut, qeveria militariste e Japonisë hodhi poshtë kërkesën e aleatëve për dorëzim të paraqitur në Deklaratën e Potsdamit, e cila kërcënonte japonezët me “shkatërrim të shpejtë dhe të plotë” nëse ata refuzonin.
Gjenerali Douglas MacArthur dhe komandantë të tjerë të lartë ushtarakë favorizuan vazhdimin e bombardimeve konvencionale të Japonisë tashmë në fuqi dhe pasimin e një pushtimi masiv, të koduar “Operacioni Rënia”. Ata e këshilluan Trumanin se një pushtim i tillë do të rezultonte në viktima të SHBA deri në 1 milion. Për të shmangur një shkallë kaq të lartë viktimash, Truman vendosi – mbi rezervat morale të Sekretarit të Luftës Henry Stimson, gjeneralit Dwight Eisenhower dhe një numri shkencëtarësh të Projektit Manhattan – të përdorte bombën atomike me shpresën për ta përfunduar luftën shpejt. Përkrahësit e bombës atomike – si James Byrnes, sekretari i shtetit i Truman-it – besonin se fuqia e saj shkatërruese jo vetëm që do t’i jepte fund luftës, por gjithashtu do ta vinte SHBA-në në një pozicion dominues për të përcaktuar rrjedhën e botës së pasluftës.
“Little Boy” dhe “Fat Man”
Hiroshima, një qendër prodhimi me rreth 350,000 njerëz që ndodhet rreth 500 milje nga Tokio, u zgjodh si objektivi i parë. Pasi mbërriti në bazën amerikane në ishullin Tinian të Paqësorit, bomba uranium-235 prej më shumë se 4 000 kg, u ngarkua në një bombardues të modifikuar B-29 të pagëzuar me emrin Enola Gay (sipas nënës së pilotit të tij, kolonelit Paul Tibbets). Avioni e hodhi bombën – e njohur si “Djali i Vogël” – me parashutë në orën 8:15 të mëngjesit dhe shpërtheu rreth 600 metra mbi Hiroshima në një shpërthim të barabartë me 12-15,000 ton TNT, duke shkatërruar pesë milje katrorë të qytetit.
Shkatërrimi i Hiroshimës nuk arriti të nxiste dorëzimin e menjëhershëm japonez, megjithatë, dhe më 9 gusht majori Charles Sweeney fluturoi një tjetër bombardues B-29, Bockscar, nga Tinian. Retë e trasha mbi objektivin kryesor, qytetin e Kokura, e çuan Sweeney-n në një objektiv dytësor, Nagasaki, ku bomba plutonium “Fat Man” u hodh në orën 11:02 atë mëngjes. Më e fuqishme se ajo e përdorur në Hiroshima, bomba peshonte rreth 4500 kg, dhe u ndërtua për të prodhuar një shpërthim 22 kilotonësh. Topografia e Nagasakit, e cila ishte e vendosur në lugina të ngushta midis maleve, zvogëloi efektin e bombës, duke kufizuar shkatërrimin në 2.6./history.com/