Nga Gazmend Kapllani
Pas një dekade trazirash qeveria e sapozgjedhur po premton të vendosë Greqinë në rrugën e rimëkëmbjes ekonomike – por flirtimet e saj me nacionalizmin populist dhe retorikën anti-imigrante janë shkaqe për të cilat duhet të shqetësohemi.
Ekziston një anekdotë të cilën e tregojnë mes
tyre politikanët në Greqi teksa pijnë një filxhan me kafe.
Jean Marie Le Pen, lideri i vjetër e Frontit Kombëtar Francez të ekstremit të djathtë, vizitoi Greqinë në mesin e viteve 1990 për të dhënë bekimet e tij në krijimin e Frontin Kombëtar Grek (Ethniko Metopo), një grup i vogël i ekstremit të djathtë, që më pas u drejtua nga Makis Voridis .
Kur një gazetar grek e pyeti Le Pen pse partitë ultranacionaliste të ngjashme me Frontin Kombëtar Francez nuk ishin në gjendje të bëheshin forca politike relevante në Greqi, kumbari e së djathtës ekstreme franceze të pasluftës u përgjigj: “Sepse në Greqi të gjitha partitë politike janë ultra –nationaliste”
Është thjeshtëzuar disi si thënie, siç ndodh
zakonisht me anekdotat por ka pjesën e së vërtetës brenda saj. Sido që të jetë,
politika greke ka kaluar nëpër ndryshime dramatike që atëherë.
Në vitet 1990, Greqia po shijonte momentin më
të mirë të historisë së saj moderne, ndërkohë që shumica e fqinjëve të saj
ballkanikë po merreshin akoma me mbeturinat e lëna nga regjimet e tyre
komuniste apo tmerret e luftërave jugosllave. Nacionalizmi ishte i fortë në
Greqi (gjithnjë ka qenë), por ekonomia po bënte shumë përpara.
Pastaj, dhjetë vjet më parë, erdhi rënia e
shkaktuar nga “kriza e borxheve”. Grekët po vërshonin me zemërim kundër sistemit
të korruptuar politik dhe klasa e mesme i trembej kolapsit.
Për t’i vënë vulën gjithçkaje, një valë e
madhe refugjatësh sirianë u përpoqën t’i shpëtonin ferrit dhe u strehuan në
brigjet greke. Shumë prej tyre tashmë kanë lënë Greqinë, duke vazhduar
udhëtimin drejt veriut evropian. Të tjerët ndihen të bllokuar në Greqi, duke
jetuar në kushte të tmerrshme dhe ata ende shpresojnë se një ditë do të
largohen në një vend tjetër në veri të Europës.
Zemërimi kundër establishmentit politik dhe ksenofobia në
rritje solli në krye forcat e reja politike: Syriza në të majtën e demokracisë
sociale dhe Agimi i Artë në të djathtën ekstreme të së djathtës ekstreme.
Në vitin 2012, Agimi i Artë u bë partia e parë
e dhunshme neo-naziste që hyri në parlamentin e zgjedhur në mënyrë demokratike
të një vendi europian pas Luftës së Dytë Botërore. Në zgjedhjet e fundit, Agimi
i Artë nuk u rizgjodh në parlament, duke humbur me një numër të vogël votash –
por ajo do të vazhdojë të përfaqësohet në Parlamentin Europian.
Shumë grekë nxorën një psherëtimë lehtësimi me
përjashtimin e Agimit të Artë, pasi ata kanë përjetuar praninë e saj shtatë
vjeçare në parlamentin grek si një poshtërim personal.
Megjithatë, një tjetër parti e ekstremit të
djathtë tani ka hyrë në parlament. Ajo quhet Zgjidhja Greke (Elliniki Lysi) dhe
ideologjia e saj bazohet në antisemitizëm, një përmbledhje me bollëk të teorive
të konspiracionit dhe një formë e veçantë e fundamentalizmit fetar. Udhëheqësi
i kësaj partie është Kyriakos Velopulos
i cili thotë se gjaku i pastër arian grek rrjedh në venat e Jezusit, dhe se për
më tepër ai zotëron letra të shkruara nga vetë Jezusi.
Zgjidhja Greke është gjithashtu e përfaqësuar
në Parlamentin Evropian, duke e bërë Greqinë vendin e vetëm në legjislaturën
evropiane, jo vetëm me një, por edhe me dy parti të së djathtës ekstreme.
Sigurisht, ekziston një dallim thelbësor midis
dy grupeve të ekstremit të djathtë: Agimi i Artë është një bandë e banditëve të
dhunshëm ndërsa Zgjidhja Greke është një grup kllounësh. Por ne nuk duhet të
nënvlerësojmë faktin se në të djathtën ekstreme, kllounët dhe banditët kanë
bashkëjetuar gjithmonë në harmoni.
Duke ndjekur fushatën zgjedhore në Greqi, nuk
u impresionova nga ajo që u tha, por nga ajo që u la pa thënë. Nuk pati
diskutim serioz për sfidat e mëdha që vendi përballet pas dhjetë vjet trazirash.
Në fund, Demokracia e Re fitoi zgjedhjet me
një shumicë domethënëse (më shumë se tetë përqind), por Syriza mbajti pjesën më
të madhe të votuesve, duke ringjallur kështu sistemin tradicional dypartiak, i
cili i dha Greqisë stabilitetin e tij institucional pas rënies së juntës
ushtarake në vitin 1974.
Kreu i Demokracisë së Re Kyriakos Mitsotakis
është fituesi i madh i zgjedhjeve. Mbetet për t’u parë nëse ai do të jetë në
gjendje të imponojë vlerat politike të modës së vjetër të së kaluarës, mbi
tendencat e forta ekstreme të së djathtës që egzistojnë në partinë e tij.
Rritja e fundit e lëvizjeve
nacionaliste-populiste në të gjithë Evropën, e shoqëruar nga rënia e partive të
vjetra të djathta konservatore, do ta komplikojë më tej detyrën e tij.
Emigracioni, një çështje shumë e ndjeshme në
Greqi, do të jetë prova më e madhe në lidhje me qëndrimin e qeverisë së re
greke për çështje thelbësore që lidhen me nacionalizmin dhe racizmin, respektin
për të drejtat e njeriut dhe barazinë.
Deri më tani, diskursi i Demokracisë së Re për
emigrantët dhe refugjatët ka qenë shpesh armiqësore, kështu që ka shqetësim të
thellë midis emigrantëve dhe refugjatëve në Greqi se vendi i tyre në shoqëri do
të përkeqësojë dhe të drejtat e tyre, mes të cilave edhe qasja tashmë e
kufizuar në shtetësinë greke.
Mitsotakis u kujdes për t’i ushqyer më tej
këto frika që nga dita e tij e parë kur mori pushtetin, duke vendosur të
shfuqizojë Ministrinë e Imigracionit dhe vendosjen e emigracionit nën krahun e
Ministrisë së Rendit Publik. Simbolizmi në politikë ka rëndësi dhe ky vendim
sjell kujtime të këqija nga një e kaluar jo shumë e largët – kur emigrantët u
ndoqën në rrugë dhe u trajtuan brutalisht nga policia greke.
Shumë fytyra të Alexis Tsipras
Mitsotakis (kryeministri) dhe Alexis Tsipras (ish
kryeministri) mund të shihen si dy tregime politike në shoqërinë aktuale greke.
Mitsotakis vjen nga një dinasti familjare,
anëtarët e së cilës kanë qenë në pushtet në Greqi, për të paktën gjysmë shekulli.
Tsipras vjen nga një sfond i klasës së mesme.
Ai nuk është i arsimuar në Harvard si Mitsotakis, por ai është një politikan
dinak dhe karizmatik i Ballkanit i cili është në gjendje të “ofrojë”
persona të ndryshëm për bashkëbisedues të ndryshëm.
Gjatë këtyre katër viteve e gjysmë si
kryeministër i Greqisë, ai ka ‘luajtur’ role të ndryshme: shantazhisti i
Evropës (me referendumin e shpëtimit të Syriza në vitin 2015, i cili rrezikoi
të shndërrohej në Grexit shkatërrues) dhe në të njëjtën kohë, mbrojtësi i
ashpër i BE-së.
Ai ka luajtur gjithashtu rolin e udhëheqësit
populist anti-kapitalist (me një dobësi për Venezuelën e Chavezit dhe Kubën e
Kastros) dhe gjithashtu një mik i kapitalizmit modern; oportunisti i majtë i
cili qeveriste në koalicion me një grup kombëtar-populistësh të krahut të
djathtë (Grekët e Pavarur) – qeveria e parë në Europën e pasluftës e përbërë
nga të majtët dhe ultranacionalistët; dhe burrë-shteti vizionar që arriti
Marrëveshjen e Prespës për t’i dhënë fund mosmarrëveshjes së gjatë të Greqisë
me Maqedoninë e Veriut.
Askush nuk e di me siguri se cila, nga të
gjitha këto personalitete politike, do të mbizotërojë në të ardhmen e Tsipras.
Sa i përket Mitsotakis, ai ka qenë në gjendje,
deri më tani, t’i mbajë të gjithë të lumtur – centristët dhe ‘ekstremistët’,
liberalët dhe neo-të djathtët.
Ai ka premtuar, mbi të gjitha, që ta kthejë
Greqinë në rrugën e duhur, financiarisht. Formula e tij për të arritur këtë
është mjaft e thjeshtë: ai e do kapitalizmin dhe për këtë arsye kapitalizmi do
ta dojë atë përsëri. Mbetet për t’u parë se si kjo çështje dashurie do të
evoluojë.
Mitsotakis gjithashtu ka premtuar të luftojë
nepotizmin në administratën shtetërore dhe klientelizmin, edhe pse ai vetë
është ‘produkt’ i një nepotizmi të tillë dhe kapitalizmi klientelist. A do të
kthehet kundër traditës së tij familjare dhe do të flakë një rrugë drejt
ringjalljes së vërtetë të zhvillimit social në Greqi?
Marrëveshja e Maqedonisë nxit pakënaqësinë nacionaliste
Pozicioni i Greqisë në Ballkan nuk është më ai
i një udhëheqës rajonal, pasi politikanët dhe mediat greke kanë punuar shumë
për të minuar rolin udhëheqës të vendit të tyre.
Establishmenti politik grek mbështeti Slobodan
Millosheviçin gjatë luftërave jugosllave, duke luajtur rolin e të dyshuarve në
shtete të dobëta si Shqipëria dhe Maqedonia. Mediat greke mbeten ende ndër më
të pavërtetat kur është fjala për Ballkanin.
Konflikti i pafund mbi emrin e Maqedonisë e
bëri Greqinë pjesë të problemeve të Ballkanit dhe jo të zgjidhjes së tyre.
Marrëveshja e Prespës që Tsipras kishte guximin të përfundonte – kundër
kundërshtimit të fortë të Mitsotakis dhe partisë së tij – më tepër ndihmoi
Maqedoninë e Veriut të dilte nga pyjet, sesa Greqinë.
Në vend të kësaj, ajo nxiti një valë të
pakënaqësisë nacionaliste në Greqi që mund të kishte luajtur një rol vendimtar
në humbjen e Syriza. Le të shpresojmë se Mitsotakis nuk do t’i bëjë gjërat më
keq. Nëse qeveria e tij e re vazhdon të luajë me nacionalizëm, në fund ajo mund
të ketë një efekt bumerang: një kulm i ultranacionalizmit mund të përballojë
një goditje vdekjeprurëse ndaj përpjekjeve greke për rimëkëmbjen ekonomike dhe
të luajë në duart e grupeve ekstremiste.
E nisa këtë analizë me një anekdotë rreth kumbarit te së djathtës franceze Jean Marie Le Pen duke vizituar mikun e tij grek Makis Voridis në mesin e viteve 1990.
Që atëherë, ka një det të tërë ndryshimesh. Vajza
e Le Pen, Marine Le Pen, ka qenë në gjendje të bëjë Frontin Kombëtar Francez
forcën kryesore politike të së drejtës politike në vend.
Makis Voridis, sot një anëtar i spikatur i
Demokracisë së Re në pushtet, sapo u bë Ministër i Zhvillimit Bujqësor në
qeverinë e re greke.
Midis gjithë kësaj, ai ka paguar shërbimet e tij besnike në një tjetër parti të ekstremit të djathtë, LA.OS. pasi ai dha dorëheqjen nga Front Nacional. Vorides njihet gjerësisht si një anti-semitist i vendosur. Ai në njëfarë mënyre është ai “gishti i keq” që qëndron në qeverinë e re dhe tregon se sa e vështirë do të jetë që zoti Mitsotakis t’i mbajë përgjithmonë të gjithë të lumtur në Partinë e tij, centristët dhe të djathtët e të djathtës, liberalët dhe neo-të djathtët …/Marrë nga BIRN, përkthyer nga Realstory.al
#Gazmend Kapllani është autor dhe gazetar poliglot. Ai jeton dhe jep mësim. Romani i tij i katërt, ‘Wrongland’, i botuar tashmë në gjuhën shqipe dhe greke, do të botohet në frëngjisht në shtator. Ai është gjithashtu gazetar në Greqi dhe shkruan për të përditshmen më të madhe, “TA NEA”.