Tre ngarkesa të reja të sistemit raketor
S-400 kanë mbrritur nga Rusia në bazën ajrore Murted në Ankara, sipas marrëveshjes
dypalëshe, Truqi-Rusi, për lerjen e këtij sistemi raketor nga shteti në Azinë e
Vogël. Ministria Turke e Mbrojtjes ka njoftuar të dielën se gjatë fundjavës do
të mbërrinin në bazën ajrore në Ankara të paktën 4 ngarkesa me sistemin raketor
S-400.
Blerja e sistemit raketor rus nga Turqia, ka
shkaktuar tensione mes Uashingtonit dhe Anakarasë zyrtare. Megjithatë, Recep
Taip Erdogan nuk është tërhequr nga marrëveshja që ka bërë me homologun e tij
rusë, Vladimir Putin, pavarësisht kundërshtimeve të aleancës.
Për SHBA, sistemi raketor i Rusisë nuk është
në përputhje me kërkesat e NATO-s, dhe paraqet kërcënim për avionët luftarakë të
tipit F-35. SHBA e ka paralajmëruar më herët Turqinë që të heq dorë nga ky
sistem, pasi në të kundër do të ketë sanksione.
Këmbëngulja e Erdogan për të blerë sistemin
raketor rusë, ka bërë që SHBA të nisë sanksionet tashmë, duke ndërprerë kontratën
për prodhimin e avionëve F-35, si dhe anulimin e marrëveshjeve për stërvitijen
e pilotëve turq në SHBA.
Rusia është kthyer në rol ‘aktiv’ ditët e fundit në Shqipëri. Pasi e mbrojti Ilir Metën për ‘frymëzimin e presidentit shqiptar nga shkrimtarët rusë’ dhe sulmoi Shtetet e Bashkuara duke përdorur një fjalim të Presidentit të Shqipërisë, Rusia vijon të sulmojë përsëri Amerikën, partneren strategjike të Shqipërisë, që ka rritur rolin e saj muajt e fundit në vendin tonë, duke ruajtur stabilitetin e vendit.
Sulmi ka ardhur nëpërmjet një deklarate të publikuar në faqen zyrtare të Ministrisë së Jashtme të Rusisë, ku Moska shpreh shqetësimin për marrëveshjen Shqipëri-Kosovë, në lidhje me unifikimin e misioneve diplomatike dhe konsullore në disa shtete të botës. Këtë akt, Rusia, në një deklaratë të Ministrisë së Jashtme, e cilëson si “nxitje të krijimit të Shqipërisë së Madhe nga SHBA”.
“Hapat provokues të Tiranës dhe Prishtinës, të cilat janë në harmoni me zbatimin e konceptit të ‘Shqipërisë së Madhe’, paraqesin shqetësim serioz. Ne konsiderojmë se marrëveshje Kosovë – Shqipëri për unifikimin e misioneve diplomatike në vende të treta, e nënshkruar më 2 korrik të këtij viti, është në këtë kontekst”, theksohet në reagimin e Moskës.
“Ne tërheqim vërejtjen se veprimet provokuese
të Prishtinës dhe Tiranës nuk janë të rastësishme. Për disa vjet rresht, prej
atje janë dëgjuar deklarata rreth integrimit ‘de facto’. Kjo linjë e udhëheqjes
në Shqipëri dhe në Kosovë bie ndesh me Rezolutën 12 44 të Këshillit të
Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, minon dialogun midis Beogradit dhe
Prishtinës me ndërmjetësimin e BE-së dhe kërcënon stabilitetin në Ballkan”,
theksohet në reagimin rus.
“Ne dëshirojmë të theksojmë se Shtetet e
Bashkuara dhe Bashkimi Evropian preferojnë të mos reagojnë ndaj lëvizjeve të
tilla shkatërruese, duke inkurajuar në të vërtetë mendimin e ‘Shqipërisë së
Madhe’ që është e dëmshme për rajonin”, thuhet në deklaratën e Moskës zyrtare.
Të njëjtin qëndrim ka mbajtur dhe Ministri i
Jashtëm i Serbisë, Ivica Daçiç, i cili e ka cilësuar marrëveshjen e bashkëpunimit
në politikën e jashtme mes Shqipërisë dhe Kosovës, si përpjekje për krijimin e “Shqipërisë
së Madhe”.
“Kam
përshtypjen se gjuha e ashpër, mungesa e vullnetit të palëve për të negociuar
me njëra-tjetrën dhe për të gjetur një kompromis është një tipar i kulturës së
politikës së brendshme shqiptare. Por unë do të doja të theksoja me përgjegjësi
të plotë se pala ruse nuk ka asnjë lidhje me protestat dhe aq më tepër me veprime
të dhunshme gjatë këtyre protestave. Për fat të keq, akuza të tilla shfaqen
herë pas here në mediat shqiptare ose në fjalimet e funksionarëve partiakë”, është
kjo deklarata që bën Ambasadori i Rusisë në Tiranë, Alexandër Karpushin, në një
intervistë për Report Tv.
Ai
shprehet ka mohuar akuzat e ngritura se PD-ja është nën ndikim rusë, dhe se
protestat e opozitës kanë qenë të nxitura dhe financuara nga Rusia. Ambasadori rus
ka folur edhe për financimin e PD-së nga para ruse, çështje për të cilën tashmë
është ngritur dhe një hetim penal. Karpushin është shprehur se historia e
financimit të PD-së nga paratë ruse, është “shpikje amerikane”.
“Sa i përket akuzave për financimin rus të Partisë Demokratike,
motivi dhe arsyeja e një hapi të tillë janë krejtësisht të pakuptueshme. Pse
duhet t’i japim para Partisë Demokratike për lobim në SHBA? A është ajo më
pro-ruse se Partia Socialiste? Aspak. Më shumë gjasa, agjentët partiakë PR,
duke kopjuar amerikanët në çdo gjë dhe të frymëzuar nga hetimi amerikan ndaj Prokurorit të Posaçëm Muller, shpikën këtë
histori”, shprehet Karpushin.
Ambasadori rusë ka komentuar edhe krizën politike në vendin tonë,
duke u shprehur se ajo duhet të zgjidhet nga institucionet brenda Shqipërisë. “Diplomacia
ruse i përmbahet vijueshmërisht parimit të mosndërhyrjes në punët e brendshme
të vendeve të tjera. Këtu përfshihet edhe Shqipëria. Unë jam absolutisht i
bindur se populli juaj është në gjendje të zgjidhë vetë problemet e tij.
Dallimet tuaja politike na interesojnë vetëm nga pikëpamja e sigurisë së
qytetarëve tanë, si të atyre që jetojnë këtu, por edhe të atyre që ndodhen në
Shqipëri me pushime”, ka thënë Karpushin.
Pas 5 vitesh bllokim, Rusisë i është kthyer e
drejta për të votuar në Asamblenë Parlamentare të Këshillit të Europës (PACE).
Kjo e drejtë Rusisë iu hoq që në vitin 2014, pas aneksimit të Krimesë ukrainase.
118 anëtarë të Asamblesë Parlamentare të
Këshillit të Evropës votuan pro ndryshimit të rregullores që përcakton se
asambleja parlamentare nuk do të jetë më në gjendje të vendosë sanksione në
mënyrë të njëanshme në të ardhmen. Me legjislacioni e ri, sanksionet do të
vendosen vetëm në konsultim me Komitetin e Ministrave, i cili përfshin
ministrat e Jashtëm të 47 vendeve të Këshillit të Evropës. Ky ndryshim i hap
rrugën Rusisë për të votuar sërish dhe të kthehet në asamblenë me selinë në Strasburg,
që ishte bojkotuar nga 18 anëtarët e saj, që nga vendosja e sanksioneve, ku përfshihej edhe tërheqja e të drejtës së
votës.
Ky votim u shoqërua me debate të ashpra
sidomos nga anëtarët e Ukrainës, ndërsa 62 anëtarë votuan kundër dhe 10
abstenuan.
Asambleja Parlamentare e KE-së përbëhet nga
318 delegatë dhe mblidhet katër herë në vit në Strasburg.
Rusia do të jetë përfituesi kryesor ndërkombëtar nëse Shqipëria do të
përfshihej nga konfliktet e brendshme dhe paqëndrueshmëria. Krizat politike të
cilitdo shtet evropian e bëjnë Moskën të ‘lulëzojë’. Sepse kur institucionet
dobësohen, ligji dhe rendi prishen, fraksionet politike në konflikt bëhen më të
hapura ndaj ndihmës të të huajve, dhe fuqitë perëndimore janë të përfshira në
menaxhimin e konfliktit, Rusisë ka mundësinë të rrisë ndikimin e saj.
Nga pikëpamja propagandistike dhe e dezinformimit, Rusia do ta
përshkruajë dhunën politike ose rënien institucionale në Shqipëri, si një
dështim tjetër të Perëndimit. Një skenar i tillë shkatërrues do të përdoret nga
Kremlini për të përforcuar mesazhin se anëtarësimi në NATO nuk mund të
garantojë siguri dhe se Bashkimi Evropian nuk mund të promovojë zhvillim.
Mediat në pronësi të Rusisë, vizitorët në shtetet perëndimore dhe
influencuesit pro-Moskë në një numër të madh rrjetesh sociale do të hedhin
dyshime duke nënvlerësuar nevojën e vetë vazhdimit të ekzistencës së NATO-s.
Ata gjithashtu do të hedhin baltë mbi logjikën e mbajtjes së një marrëdhënieje
të ngushtë me Shtetet e Bashkuara. Nëse një Shqipëri vendosmërisht
pro-amerikane nuk mund të garantojë sigurinë dhe stabilitetin e saj me ndihmën
amerikane, atëherë mund të thuhet se asnjë vend nuk mund të mbështetet te
Uashington si te një mik dhe aleat i ngushtë.
Në nivel rajonal, një Shqipëri e paqëndrueshme do të ndihmojë Moskën në
fushatën e saj për të destabilizuar dhe delegjitimizuar Kosovën si një shtet të
pavarur. Zyrtarët e Kremlinit do të inkurajojnë nacionalizmin serb dhe
pretendimet e Beogradit për territorin kosovar me pretekstin e parandalimit të
përsëritjes të një skenari si ai i Shqipërisë në Kosovë. Për më tepër,
bisedimet midis Beogradit dhe Prishtinës për normalizimin bilateral mund të
qëndrojnë pafundësisht ‘të ngrira’.
Kriza në Shqipëri do të përdorej nga Moska edhe për të destabilizuar
Maqedoninë e Veriut dhe për të parandaluar hyrjen e saj në NATO. Si mediat
ashtu edhe zyrtarët e shtetit rus do të inkurajojnë nacionalizmin maqedonas si
një vetëmbrojtje ndaj radikalizimit të supozuar shqiptar dhe do të përpiqen të
përkeqësojnë marrëdhëniet ndëretnike si dhe të prishin qeverinë e koalicionit
në Shkup. Ata do ta quajnë hyrjen në NATO një recetë për konflikt edhe më të
madh, i cili nuk mund të parandalojë një sulm potencial mbi kufijtë shtetërorë.
Destabiliteti i Shqipërisë mund të ‘eksportohet’ edhe në Mal të Zi,
pasi Putini mund të kërkojë të hakmerret për grushtin e dështuar të shtetit të
orkestruar nga ai kundër qeverisë pro-perëndimore në tetor 2016. Militantizmi
mund të nxitet brenda të gjithë grupeve etnike si një mënyrë për të dobësuar
shtetin malazez dhe suporti ndaj nacionalistëve serbë pro-rusë mund
intensifikohet.
Që nga rënia e komunizmit në fillim të viteve 1990, Rusia e ka rritur në
mënyrë domethënë sesi praninë e saj diplomatike edhe atë të spiunëve në
Shqipëri. Ashtu si në shtetet e tjera evropiane, Moska ndjek rrugën e
depërtimit në shërbimet lokale të inteligjencës, shoqatave të biznesit, qarqeve
politike, organizatave mediatike, rrjeteve akademike dhe grupeve të shoqërisë
civile.
Me ose pa një konflikt të mirëfilltë në Shqipëri, Moska po kërkon të
intensifikojë lidhjet e saj me aktorë të ndryshëm politik, ekonomik dhe social,
në mënyrë që të ulë mbështetjen për NATO-n dhe BE-në. Në rast krize
institucionale apo të kërcënimit të demokracisë në shtetet më pak të mbrojtura
të Evropës, Rusia shfrytëzon ato figura politike që kanë më shumë për zemër
metodat autoritare të qeverisjes ose sponsorizon grupe të armatosura të
vetë-mbrojtjes në pjesë të ndryshme të vendit, me qëllim minimin e qeverisë.
Nëse autoriteti shtetëror (i vendit në fjalë) dëmtohet, Moska, madje, mund të
interferojë si forcë ndërmjetëse ose paqeruajtëse.
Shqipëria sigurisht që nuk ka imunitet
ndaj parave të korrupsionit apo depërtimit të organizatave kriminale të
lidhura me shërbimet e inteligjencës ruse. Ata do të përdorin shansin e
pasigurisë politike, trazirave sociale dhe të një sistemi të dobët ligjor për
të zgjeruar shtrirjen e tyre, dhe për t’i dhënë ryshfet ose për t’i shantazhuar
shënjestrat e tyre politike.
Një objektiv i rëndësishëm i ndërhyrjes ruse në Ballkan janë të rinjtë
që kanë pak ose aspak kujtime të komunizmit apo sovjetizmit. Ata janë më të
prirur sesa gjeneratat më të vjetra ndaj dezinformimit të Moskës nëpërmjet
stimujve financiarë dhe turizmit politik. Kjo është një metodë si e predikuesve
selefistë që i futin myslimanët e rinj fetarë në rrjetet e tyre të propagandës
anti-perëndimore dhe aktivizmit të dhunshëm.
Për shembull, ambasada ruse në Tiranë kultivon lidhje sociale dhe
kulturore me të rinjtë e talentuar shqiptarë dhe po i ushqen ata si mbështetës
të ardhshëm të politikave të Kremlinit. Kjo është e dukshme në programin e
“Forumit Ndërkombëtar të Rinisë” të sponsorizuar nga shteti rus. Ky program
dërgon të rinj të mirë-arsimuar shqiptarë dhe nga vendet e tjera të Ballkani në
Soçi të Rusisë, ku ata marrin një dozë të fortë indoktrinimi, të ngjashme me
atë të kohëve sovjetike.
Moska, gjithashtu, do të vazhdojë të kërkoje rrugë ndërhyrjeje në
mediat shqiptare, duke llogaritur se ajo mund të ulë pro-amerikanizmin e
popullit dhe angazhimet politike dhe ushtarake në NATO (të vendit). Pak arritje
të Moskës në Ballkan mund të ishin më të mëdha sesa kthimi i Shqipërisë nga një
aleat i besueshëm i Amerikës në një komb të paqëndrueshëm me konflikte të
brendshme, në të cilin NATO nuk mund të ketë më besim dhe të cilin BE nuk e do.
Kryetari i Dumës Shtetërore të Rusisë, Vyacheslav Volodin, i ftuar për një fjalim në Kuvendin e Serbisë, ka folur për tensionimet mes Kosovës dhe Serbisë. Aksionin e Kosovës në Mitrovicë për të luftuar krimin e organizuar qeveria ruse duket se e sheh si një provokim dhe dënon bashkimin Europian që nuk merr asnjë masë. Kjo gjendje thotë Volodin e bënë BE të paaftë për të ndërmjetësuar dialogun Serbi-Kosovë.
“Mungesa e një reagimi të qartë të Bashkimit Evropian ndaj provokimeve të Kosovës ngre dyshime se BE-ja është në gjendje të veprojë si një ndërmjetëse në dialogun midis Beogradit dhe Prishtinës. Konsiderojmë se të gjitha palët duhet ta respektojnë Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Ata që nuk e respektojnë, duhet të mbajnë përgjegjësi.” tha Volodin
Rezoluta 1244, e miratuar në 1999 nga Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara, që themeloi prezencën ndërkombëtare civile dhe ushtarake në Kosovë, UNMIK, por me shpalljen e pavarësisë në 2008 misioni i tij është tashmë i tejkaluar.
Besimi i publikut ndaj presidentit rus,
Vladimir Putin ka rënë në nivelin më të ulët në 13 vitet e fundit, thuhet në
një sondazh shtetëror rus.
Sondazhi, i publikuar nga Qendra për Kërkime
të Opinionit Publik, gjeti se besimi ndaj Putinit ka rënë në 31,7 për qind, që
është niveli më i ulët që prej vitit 2006.
Megjithatë, pavarësisht nivelit të ulët të
besimit, vlerësimi i përgjithshëm ndaj Putinit vazhdon të jetë 65,8 për qind.
Presidenti rus, Putin ka pësuar një rënie në
popullaritet që prej se u rizgjodh më 2018, mes rritjes së shqetësimit të
publikut mbi rënien e të ardhurave dhe vendimit të Qeverisë për të rritur
moshën e daljes në pension.
Besimi ndaj Putinit kishte arritur rekordin
prej 17 për qind më 2015, pasi Rusia aneksoi një vit më parë Gadishullin
ukrainas të Krimesë.
Ministrja
e Mbrojtjes, Olta Xhaçka, ka folur në konferencën “Sfidat e sigurisë në
Ballkan”, ku ka deklaruar se rajoni nuk është imun ndaj influencave të huaja.
Xhaçka u shpreh se Shqipëria dhe vende të tjera të Ballkanit janë nën kërcënimin
e vazhdueshëm të influencave të huaja. Ajo tha se influenca ruse në rajon ka si
synim nxitjen e destabilizimit.
“Vite më parë nuk imagjinohej që Rusia të arrinte të kishte influencë në Ballkan. Gjatë këtyre 10 viteve, Shqipëria ka ndihmuar si vend anëtar i BE, e ka konsoliduar statusin e saj për sigurinë. Sot ndihemi më të sigurt ndaj influencave ruse, pas zgjidhjes së emrit të Maqedonisë së Veriut dhe hapave integruese të Malit të Zi. Ka një influencë ruse, e cila nxit destabilizim në vendet tona. Këto aktorë bëjnë përpjekje për të destabilizuar vendin, që shkojnë përmes mediave, që synojnë nxitjen e tensioneve fetare, politike, sociale, në një rast ekstrem, u arrit deri në grusht shteti në një vend kandidat për në BE”.
Sipas
Ministres së Mbrojtjes, Olta Xhaçka, mënyra më e mirë për të mbajtur larg
influencën ruse nga rajoni jonë, është integrimi në Bashkimin Europian dhe
bashkëpunim më i ngushtë mes vendeve.
“Mirëpo, nëse ne bëhemi bashkë, gjithë Ballkani Perëndimor mund të jetë më i sigurt. Bashkëpunimi dhe shpejtimi i integrimit drejt BE, na bën më të fortë dhe na bën që të mbajmë larg influencat ruse dhe të huaja të padëshiruara. Në Ballkan ka ekzistuar influencë e huaj e padëshiruar. Duhet të punojmë gjithë bashkë që mos lejojmë diçka të tillë”, ka thënë ndër të tjera Olta Xhaçka.
Një kriminel i rrezikshëm mendohet se fshihet në Shqipëri, të paktën këtë dyshojnë autoritet ruse, të cilët janë vënë në ndjekje të Revaz Kakhmazov, 44 vjeç.
Revaz Kakhmazov akuzohet si pjesë e një grupi kriminal dhe autor i të paktën 21 grabitjeve dhe 20 viktimave, ndaj të cilit është dhënë urdhër arresti ndërkombëtar.
Sipas mediave ruse, Revaz Kakhmazov ka nënshtetësi të Republikës së Shqipërisë dhe mund të fshihet pikërisht në këtë vend.
Rusia praktikisht po izolohet virtualisht. Me një ligj të ri, Moska po braktis internetin global dhe po hap rrugën për një intranet të brendshëm, më lehtësisht të kontrollueshëm. Por Rusia nuk është e vetmja.
Rusia, Kina, Irani, Vietnami, Kuba, Koreja e Veriut: Lista e vendeve, në të cilat interneti është pjesërisht apo edhe tërësisht i bllokuar, është e gjatë. “Qeveritë në mbarë botën po përpiqen të fitojnë gjithnjë e më shumë kontroll mbi atë që ndodh në internet”, thotë avokati holandez për privatësinë, Joris van Hoboken. Kjo gjithashtu lidhet me shtimin e sistemeve autokratike. Shembulli më i ri është Rusia. Presidenti Vladimir Putin miratoi të mërkurën në Moskë një ligj për të krijuar një internet vetëm rus.
Komunikimi rus në internet do të drejtohet në të ardhmen nëpërmjet serverëve vendas. Operatorët e shërbimeve të Internetit do të duhet të sigurojnë që ata janë në gjendje të kontrollojnë komunikimin brenda rrjeteve. Ligji do të hyjë në fuqi në datën 1 nëntor.
Moska imiton Kinën
Operatorët e internetit në Rusi mund të identifikojnë kështu rreziqe potenciale dhe t’i luftojnë ato. “Rusia ka ndërtuar kështu kuadrin ligjor për të mbyllur pjesët e internetit dhe për të kontrolluar më fuqishëm llojin e internetit që rusët mund të perceptojnë në vend”, thotë van Hoboken.
Rusia ka një model shumë të suksesshëm: Kinën. Për dekada të tëra, vendi aziatik ka ngritur një sistem kompleks censure në internet. Raporti “Freedom on Net”, i cili u publikua në tetor 2018 nga organizata joqeveritare “Freedom House”, e përshkruan Kinën si “vendin që abuzon më së shumti me lirinë e internetit për vitin 2018”. Vendi ka platformat e veta, të ngjashme me Youtube, Whatsapp dhe Twitter, por në to janë të bllokuara përmbajtjet kritike.
Kinezët e rinj, të cilët nuk kanë qenë kurrë jashtë vendit, i njohin platformat e mëdha amerikane vetëm me të dëgjuar. Kjo i lejon Partisë Komuniste të kontrollojë më shumë nga afër se çfarë informacioni marrin kinezët. Kompanitë e veta kanë më shumë gjasa të jenë në përputhje me ligjet dhe kërkesat se platformat ndërkombëtare të punës.
Por censura e internetit ka edhe arsye ekonomike, thotë van Hoboken. “Veçanërisht një fuqi ekonomike si Kina ka një interes të madh për të forcuar industritë e veta, për shembull motori kinez i kërkimit është një kompani shumë e suksesshme teknologjike”. Masat kufizuese në internet nuk duhet të kenë vetëm arsye politike.
Rasti ekstrem i Koresë së Veriut
Në mbarë botën, rregullimi i internetit është rritur. Raporti mbi lirinë në rrjet zbuloi se në vitin 2018, liria e internetit ka rënë për të tetën vit me radhë. Disa vende, si Kina dhe Rusia, mbështeten në intranetin e tyre. Në Korenë e Veriut, përjashtimi është ekstrem. Interneti përfshin vetëm disa faqe interneti të Koresë së Veriut.
Megjithatë, shumica e sulmeve mbi lirinë në rrjet kanë shërbyer për të rregulluar përmbajtjen në mënyrë selektive, thotë eksperti van Hoboken. Mund të jenë mesazhe politike, por edhe rregullore të rëndësishme për mbrojtjen e fëmijëve.
Shqetësuese ishin ndërhyrjet, sipas van Hoboken-it, që zbulonin një infrastrukturë që mund të mbyllej përkohësisht të gjithë rrjetin. Kjo është konfirmuar edhe nga raporti “Liria në rrjet”. Në pothuajse gjysmën e vendeve ku liria e rrjetit ka rënë, ndërhyrjet kanë të bëjnë me zgjedhjet. Paqëndrueshmëria politike përdoret gjithashtu si arsye për të kontrolluar përmbajtjen në internet.
Në Sri Lanka, pas sulmeve terroriste, mediat sociale i kishin mbyllur përkohësisht për të parandaluar përhapjen e informacioneve te pakontrolluara.
Kontradiktat mbi “filtrin e ngarkimit”
Liritë në internet nuk i kufizojnë vetëm shtetet autokratike. Edhe shtetet demokratike nuk janë imune nga ndërhyrja kundër lirisë në rrjet. Në Gjermani, për shembull, i ashtuquajturi Akti i Zbatimit të Rrjetit parashikon që t’i detyrojë platformat që të fshijnë mesazhet e urrejtjes. Edhe “filtri i ngarkimit” i Bashkimit Evropian është i diskutueshëm.
“Rregullat në rrjet duhet të jenë të balancuara mirë midis sigurisë, lirisë dhe mbrojtjes së të dhënave”, tha zëdhënësja për politikën e rrjetit e partisë gjermane “Aleanca 90 / Të Gjelbrit”, Tabea Rößner. “Por rregullat janë të nevojshme. Veprat penale duhet të ndiqen.”
“Për të shmangur kufizimet në rrjet, organizata “Reporterët pa Kufij” në vitin 2015 nisi fushaten #CollateralFreedom. Çdo vit, në “Ditën Botërore të Censurës së Internetit” (12 mars) zhbllokohen disa faqe interneti të censuruara. Këtë vit, kjo u arrit në tri platforma në Arabinë Saudite, Pakistan dhe Kinë.
Politikania e gjelbër Tabea Rößner, pavarësisht kontrollit dhe rregulloreve në rritje të rrjetit, ka ende shpresa: “Gjithmonë do të ketë njerëz të ditur dhe të mençur që gjejnë rrugën e tyre për të anashkaluar kontrollet në rrjet”./Marrë nga DW
